، amshakerian@yahoo.com
| چکیده (HTML) (190 مشاهده)
متن کامل: (11 مشاهده)
مقدمه
بهداشت گله های دام به عوامل مختلفی از جمله روش های دامپروری، اعمال روش های بهداشتی و پیشگیری از بیماری ها در گله، پایش، جداسازی و درمان و حضور و نظارت مستقیم دامپزشکان و کارشناسان بهداشت مواد غذایی با منشاء دامی بستگی دارد . در گوسفندان اغلب کیست‌ها در ریه و کبد مشاهده می‌شوند. بسیاری از بیماری های دامی جز بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان بوده و تشخیص قطعی آنها در دام‌ها به وسیله کالبد گشایی و یا بازرسی پس از کشتار است . بهداشت کشتارگاه‌ها ارتباط مستقیمی با بهداشت و سلامتی جامعه دارد که کوچک‌ترین بی‌توجهی در این راه مخاطراتی را متوجه افراد جامعه خواهد کرد. بنابراین تعیین وضعیت این بیماری‌ها می‌تواند کمکی در جهت کنترل خسارات اقتصادی و بهداشتی ناشی از آنها باشد (1و2). بارور بودن کیست‌های هیداتید در میزبان واسط مختلف یکی از فاکتورهای مهم اپیدمیولوژی بیماری محسوب می‌شود (3). میزبان نهایی با خوردن امعاء و احشاء میزبان واسط که دارای پروتواسکولکس هستند، آلوده می‌شود. پروتواسکولکس‌ها به مخاط روده میزبان نهایی چسبیده و در آنجا به انگل بالغ تبدیل می‌شود (3و4). طبق گزارش سازمان خوار وبار کشاورزی، خسارات اقتصادی ناشی از آلودگی‌های انگلی در کشورهای پیشرفته و در حال توسعه به ترتیب 16 و 30 درصد کل تولیدات دامی می‌باشد و در کشورهایی که مبارزه جدی با آلودگی‌های انگلی صورت نمی‌گیرد، میزان آلودگی انگلی بسیار بالا می باشد(5،1و6). با توجه به افزایش روزافزون جمعیت و نیاز رو به رشد بشر به مواد پروتئینی، ضرورت افزایش تولیدات دامی و فراورده‌هـای آن اجتناب ناپذیر اسـت. از سویی سلامت انسان‌ها رابطه تنگاتنگی بـا وضعیت بهداشتی و سلامت دام‌ها خواهد داشت. بیماری‌های انگلی نه تنها به عنوان یکی از معضـلات صنعت دامپروری، از علل مرگ و میر دام‌ها، هدر رفت منابع غذایی و ضررهای اقتصادی در سراسر دنیا مورد توجه می‌باشند بلکه انواع زئونوز آن با آلوده کردن انسان زمینه بروز بیماری‌های انگلی گوناگون و گاها خطرناکی را سبب می‌شوند (7و 8) . بخش اعظم غذای مورد نیاز انسان از حیوانات اهلی تامین می‌گردد که در این میان گوسفند به عنوان باصرفه ترین منبع پروتئینی حیوانی محسوب می‌گردد. بنابراین بشر به منظور تامین نیازهای پروتئینی، لازم است در بهبود وضع پرورش گوسفند اقدام نماید (1و9). در ایران همه ساله مقادیر قابل توجهی از تولیدات و فرآورده‌های دامی بنا به دلایل مختلف نابود می‌گردد و در این میان نقش بیماری‌های انگلی در بروز این خسارات بسیار چشمگیر می‌باشد. بیماری‌های انگلی به دلیل ویژگی های متفاوت اپیدمیولوژیکی و زیست‌شناسی، از جمله گسترش وسیع و تنوع پادگنی و دارا بودن مکانیسم‌های فوق العاده متنوع در برابر دستگاه ایمنی مشکلات بسیاری را جهت پیدایش واکسن‌های موثر ایجاد کرده‌اند. ضمنا تعداد بسیاری از بیماری‌های انگلی علاوه بر کاهش میزان تولید فرآورده‌های دامی، از دام بیمار به انسان قابل سرایت بوده، سلامت و بهداشت جامعه را به طور جدی تهدید نموده است (10،1و11). همواره بررسی میزان آلودگی‌های انگلی از نظر بهداشتی و خسارات اقتصادی ناشی از آن مطرح بوده است و هزینه های بررسی و بیماری یابی جهت پیشگیری از بیماری، هزینه های جمع آوری و انهدام موارد مشکوک و ضبطی، کاهش تولید و اتلاف منابع، تاثیر منفی در اشتغال، صنعت دامپروری و هزینه دارو و درمان از جملات نکات حائز اهمیت در این موضوع می‌باشند (1و12). ارزشیابی اهمیت بهداشتی و اقتصادی هر بیماری، اولین گام در تعیین اولویت‌ها و برنامه‌های کنترل و پیشگیری است. کنترل مؤثر بیماری در درجه اول مستلزم داشتن اطلاعات کافی در زمینه الگوهای انتقال بیماری در مناطق آندمیک است و این موضوع با وجود تنوع درون گونه‌ای در انگل، پیچیدگی بیشتری یافته است. کیست هیداتید منجر به یک بیماری جدی در انسان می‌شود و خسارات جبران ناپذیری را ایجاد می نماید (8و13). کشتارگاه‌های دام مراکز حساس و بسیار مهمی از نظر تهیه پروتئین در جهان هستند. این مراکز به دلیل وضعیت خاص در معرض خطر آلودگی بالایی می‌باشند و بنابراین رعایت اصول و قوانین بهداشتی در آنها بسیار حائز اهمیت می‌باشد (13) این مطالعه به منظور تعیین میزان آلودگی انگلی کبد و ریه گوسفندان کشتارشده در کشتارگاه شهرستان باوی و ارزیابی زنده ماندن پروتواسکولکس‌های موجود در کیست ها انجام شد.
مواد و روش‌ها
به منظور بررسی آلودگی‌های انگلی، 13578 راس گوسفندان کشتارشده، در فصل پاییز 1401 در شهرستان باوی در ماه‌های مهر، آبان و آذر از کبد و ریه گوسفندان کشتار شده جمع آوری و نمونه گیری شد.
پس از خروج کبد و ریه از محوطه بطنی و قرار دادن آنها در تشت مخصوص، بازرسی از مرحله‌ی بررسی مستقیم و ماکروسکوپی انجام شد. بررسی وضعیت ظاهری اندام‌ها به صورت مشاهده‌ی مستقیم و معاینه فیزیکی با ایجاد برش در اعضای کبد و ریه‌ی دام‌ها انجام شد. سیستی سرکوس در محوطه بطنی به صورت کیسه‌ی پر آب با قطری حدود شش سانتی متر ظاهر می‌شود. همچنین مسیر‌های مهاجرت این لارو‌ها ممکن است در سطح جداری و احشایی بافت کبد مشاهده شد. کیست هیداتید به اشکال مختلفی که از نظر اندازه متفاوت می‌باشند در سطح کبد و ریه و به شکل نفوذ کرده به پارانشیم کبد حضوردارند. محتوی آن مایع زلال و گاهی کدر و تیره رنگ است. محتوی کیست‌های بزرگتر، مایع خونابه‌ای است و پس از برش کیست، حفرات کوچک و بزرگی به همراه لایه ژلاتینی شکل و دیواره سفید نیز مشاهده شد. به منظور بررسی آلودگی کبد به انگل‌های فاسیولا و دیکروسلیوم یک برش طولی در ناحیه ناف کبد ایجاد کرده و با دو دست دو طرف مجاری صفراوی فشار داده شد، در آلودگی کبد گاهی می‌توان خروج این دو انگل را از مجرای صفراوی مشاهده کرد. کبد های آلوده به این شکل در سطح خود دارای رشته‌ها وکانون‌های خونریزی و بعضی نقاط برجسته بودند (3و4). همچنین تورم مجاری صفراوی و تونل‌های حاوی خون در سطح مقطع کبد دیده شد. پس از مشخص نمودن اندام‌های آلوده به کیست در کبد و ریه، ابتدا مایع را توسط سرنگ به صورت استریل از کیست خارج نموده و مایع خارج شده به صورت جداگانه از هر نمونه در ظرف شیشه ای مدرج جمع آوری شد و بارور یا عقیم بودن کیست‌ها تعیین شد. درصورتی که مایع کشیده شده فاقد پروتواسکولکس بود با استفاده از قیچی باز و مجددا مایع موجود درلایه زایا از نظر وجود پروتواسکولکس آزمایش شد. پس از ته نشینی پروتواسکولکس و دور ریختن مایع رویی، مواد ته نشین شده به همراه مایع ته ظرف با استفاده از قطره چکان به میزان یک تا دو قطره بر روی لام تمیز منتقل خواهد شد و سپس توسط میکروسکوپ بررسی شد. به منظور بررسی دقیق مواردی که فاقد حرکت بودند رنگ آمیزی ائوزین یک درصد انجام شد. در پروتواسکولکس‌های مرده نفوذ پذیری غشاء از بین رفته و رنگ در داخل آن نفوذ نموده و به رنگ قرمز تا صورتی می‌شود ولی در سلول های زنده به دلیل نفوذ پذیری انتخابی غشاء، رنگ ائوزین اجازه عبور نخواهد داشت و بی رنگ تا خاکستری دیده می‌شود (3و4). در این تحقیق از نرم افزار SPSS به منظور تجزیه و تحلیل آماری و آزمون کای اسکوئر و همچنین جهت رسم نمودارها از نرم افزار اکسل استفاده شد.
نتـایج
نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد، بالاترین میزان آلودگی انگلی در گوسفندان کشتارگاه شهرستان باوی مربوط به آذر ماه 22/68 درصد و کمترین میزان آلودگی انگلی نیز در مهرماه 22/63 درصد بودند. همچنین بالاترین درصد کیست های بارور در مهرماه 12/70 درصد و کمترین میزان در آذر ماه 01/70 درصد بودند. نتایج کلی نیز نشان داد 22/66 درصد آلودگی انگلی در گوسفندان ذبح شده وجود داشت که 06/70 درصد کیست ها بارور بودند (جدول و شکل1).
جدول 1. نتایج درصد فراوانی آلودگی انگلی و کیست های بارور در کیست هیداتید گوسفندان ذبح شده در کشتارگاه باوی
آمار فصل پاییز مهر آبان آذر تعداد کل
تعداد کل گوسفندان ذبح شده 4525 4526 4527 13578
تعداد (درصد) آلودگی کیست (22.63)1024 (22.67) 1026 (22.68) 1027 (22.66) 3077
تعداد (درصد) کل کیست های بارور (70.12) 718 (70.07) 719 (70.01) 719 (70.06) 2156
شکل 1. مقایسه درصد فراوانی آلودگی انگلی و کیست های بارور درکیست هیداتید گوسفندان ذبح شده در کشتارگاه باوی
نتایج حاصل از بررسی آلودگی انگل فاسیولا نشان داد، میزان آلودگی فاسیولا در کبد گوسفندان 8/0 درصد و در ریه گوسفندان 6/0 درصد بودند و اختلاف آماری معنی داری بین میزان آلودگی فاسیولا در کبد و ریه گوسفندان در کشتارگاه شهرستان باوی مشاهده نشد (05/0p) (جدول4).
جدول 4. مقایسه تعداد (درصد) آلودگی کیست هیداتید در کبد و ریه گوسفندان ذبح شده در کشتارگاه شهرستان باوی
آلودگی اندام آلوده سالم
کبد (4/14) 98 (6/85) 582
ریه (1/5) 35 (9/94) 645
سطح معنی داری **001/0
**:تفاوت کبد وریه با احتمال 99 درصد معنی دار است (01/0 p <)
نتایج حاصل از بررسی آلودگی انگل سیستی سرکوس نشان داد، میزان آلودگی سیستی سرکوس در کبد گوسفندان 1/0 درصد و در ریه گوسفندان 1/0 درصد بودند. اختلاف آماری معنی داری بین میزان آلودگی سیستی سرکوس در کبد و ریه گوسفندان در کشتارگاه شهرستان باوی مشاهده نشد (05/0
مرور کتاب: پژوهشی اصیل |
موضوع مقاله:
دامپزشکی
دریافت: 1402/4/15 | پذیرش: 1402/5/25 | انتشار: 1403/2/17
دریافت: 1402/4/15 | پذیرش: 1402/5/25 | انتشار: 1403/2/17
فهرست منابع
1. Amin Far, h., Habibiyan R, Ali Anwar A, Sohrabi Haq Dost N, Rasouli S, Investigating parasitic infections in the livers of sheep seized from Urmia Industrial Slaughterhouse, Comparative Scientific Research Pathobiology, 8, 2013, (3), pages 521-528. [In Persian]
2. Jamshidi K, Slaughterhouse investigation of parasitic agents of sheep liver capture, Miandovab slaughterhouse, West Azerbaijan, Journal of Veterinary Laboratory Research, 2018, 11, 1, pages 11-18. [In Persian]]
3. Rahmatian A.R., Hashemzadeh M., Razi Jalali M., Talebi M. Fertility and viability of sheep and goat hydatid cyst protoscolexes in the slaughterhouse of Dezful city, Veterinary Histobiology Quarterly, 2013, 2(3): 1-7. [In Persian]
4. Eslami A., Veterinary Entomology, second volume, cestodes, Tehran University Press, 1990, pages 167-177. [In Persian]
5. Abdi J, Naserifar R, Nejad MR, Mansouri V. New features of fascioliasis in human and animal infections in Ilam province, Western Iran. Gastroenterology and hepatology from Bed to Bench, 2013, 6:152. [In Persian]]
6. Mohebali M, Sammak A. A survey on the Hydatidosis in human and Hydatid cyst in rearing livestocks which were slaughtered in Arak slaughter house. Journal of Kerman University of MedicalSciences.1996.3:22-27. [In Persian]
7. Bari S, Sarvi S, Daryani A, Ziaeei Hezarjaribi H, Arbabi M, Pirestani M, Dicrocoelium dentriticum infection among domestic animals in iran: A systematic review and meta-analysis. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences.2016, 25(132):367-75. [In Persian]
8. Aalian Sumakkhah, S., Rahmani, M. and Khanzadi, S., Investigation of the prevalence of parasitic infections in the liver and lungs of animals slaughtered in industrial slaughterhouses of Mazandaran province in 2014, the first international conference on modern technologies in science, 2016, pp. 266-261. [In Persian]
9. Nayar S. Hypertrophy of the liver due to hydatid cyst-a probable cause for recurrent tympany in a cross-bred bull. Indian Veterinary Journal.1974. 51(2):161-163.
10. Ghasemian Karaik, A.B. and Abbasi Hormozi, A., Investigation of the causes of seizure of liver and lungs of sheep and goats slaughtered in Gachsaran city slaughterhouse, Veterinary Clinical Research, 2012, 4, 3, pp. 199-211. [In Persian]
11. cala A, Garippa G, Varcasia A, Tranquilloand V M. Cystic echinococcusis in slaughtered sheep in Sardinia (Italy). Veterinary Parasitology.2006. 135. pages 33-38. [DOI:10.1016/j.vetpar.2005.08.006] [PMID]
12. Ansarylari M. A retrospective survey of hydatidosis in livestock in shiraz Iran based on abattoir data during 1999-2004. Veterinary Parasitology. 2005,133(1): 119-23.
https://doi.org/10.1016/j.vetpar.2005.05.031 [DOI:10.1016/j.vetpar.2005.05.031. [In Persian]] [PMID]
13. Radfar, MH, Tajalli S, Jalalzadeh M. Prevalence and Morphological Characterization of C. tenuicollis(Taeniahydatigena) from sheep and goats in Iran.Vet. Arh. 2005,75:469-496. [In Persian]
14. Arene, F. O. I. Prevalence of hydatidosis in domestic livestock in the Niger Delta. Tropical Animal Health and Production.1985. 17: 3-5. [DOI:10.1007/BF02356125] [PMID]
15. AL-Khamesi, M. B., and AL-Hadithi, I. A. Study the prevalence of hydatid cyst in cattle and sheep. Al-Anbar J Vet Sci,2011. 4: 66-71. [In Persian]
16. Belding, M. D. The superfamily Taeniodea, the genus Echinococcus., Textbook of Parasitology. 3rd Edition, Appleton Century Crofts, New York.1965. pp. 626-644.
17. Budke, C. M., P. Deplazes and P. R. Torgerson. Global socioeconomic impact of cystic echinococcosis. Emerging Infectious Diseases,2006. 12: 296-303. [DOI:10.3201/eid1202.050499] [PMID] []
18. Kohdar V.A., Shujaei S.R., Radmehr B., Pakbaz F., Slaughterhouse investigation of hydatid cyst infection in sheep in different regions of Iran, Veterinary Clinical Research Journal, 2008, 1(1), pages 65-74. [In Persian]
19. Parviz M, Rezaei M and Mozafari S. Investigating the amount of parasitic infection (fasciola, dicrocelium, hydatid cyst) in slaughtered animals of Kermanshah slaughterhouse in 2008-2009, Journal of Veterinary Laboratory Research, 2013, Volume 4, Number 1, Page 109. [In Persian]
20. Sabkatkin Rizi, H., Pir Ali Khairabadi, Y. and Moqtadaei Khorasgani, A., Investigation of the level of contamination with Dicrocelium dendriticum in slaughtered sheep and goats in the slaughterhouses of Najaf Abad and Lanjan cities in Isfahan province and investigation of the pathological lesions caused by it in the liver, Animal Biology Quarterly, 2018, Volume 11, Number 1 , pp. 27-34. [In Persian]
21. Shamsi , L , Samaeinasab, S , Tarakameh Samani,S. Prevalence of hydatid cyst, Fasciola spp. and Dicrocoelium dendriticum in cattle and sheep slaughtered in Sabzevar abattoir, Iran, Annals of Parasitology,2020. 66(2), 211-216. [In Persian]
22. Borji H., Azizzadeh,M., Kamelli,M. A Retrospective Study of Abattoir Condemnation Due to Parasitic Infections: Economic Importance in Ahwaz, Southwestern Iran, J Parasitol .2012. 98 (5): 954-957.
https://doi.org/10.1645/GE-2988.1 [DOI:10.1645/GE-2988.1. [In Persian]] [PMID]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
اخلاق نشر
این نشریه با احترام به قوانین اخلاق در نشریات تابع قوانین کمیتۀ اخلاق در انتشار (COPE) می باشد و از آیین نامه اجرایی قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در آثار علمی پیروی می نماید.
