دوره 3، شماره 1 - ( 2-1402 )
جلد 3 شماره 1 صفحات 42-30 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Ethics code: 5-162-93
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Ghalenoei A A, Mohammadi A, Ahmadi Niyatabesh R, Ordolalo H, Khoshdon Farahani Z, Hasani M J. Investigating the epidemiological characteristics and incidence trends of Brucellosis in the Komijan city during the years 2011 to 2019. Zoonosis 2023; 3 (1) :30-42
URL: http://zoonosis.ir/article-1-78-fa.html
URL: http://zoonosis.ir/article-1-78-fa.html
قلعه نوئی علی اصغر، محمدی علیرضا، احمدی نیاتابش رؤیا، اردولالو حسین، خوشدون فراهانی زهرا، حسنی محمدجواد. بررسی خصوصیات اپیدمیولوژیک و روند بروز بیماری تب مالت در شهرستان کمیجان طی سالهای 1390 تا 1398. مجله بيماری های قابل انتقال بين انسان و حيوان. 1402; 3 (1) :30-42
علی اصغر قلعه نوئی 
، علیرضا محمدی ، رؤیا احمدی نیاتابش ، حسین اردولالو ، زهرا خوشدون فراهانی ، محمدجواد حسنی
، علیرضا محمدی ، رؤیا احمدی نیاتابش ، حسین اردولالو ، زهرا خوشدون فراهانی ، محمدجواد حسنی
کارشناس ارشد انگل شناسی، گروه بیماریها، دانشگاه علوم پزشکی اراک، کمیجان، ایران ، mohammady_rz2005@yahoo.com
متن کامل [PDF 635 kb]
(130 دریافت)
| چکیده (HTML) (665 مشاهده)
متن کامل: (103 مشاهده)
مقدمه
بروسلوز یکی از عفونتهای مشترک باکتریایی مشترک بین انسان و دام در سراسر جهان است و بهعنوان تهدیدی جدی برای سلامت انسان و حیوانات محسوب میشود (1). باکتری‌های گرم منفی داخل سلولی بروسلا (Brucella) علت بیماری تب مالت می‌باشند. بروسلا عامل مولد بیماری در حیوانات اهلی و برخی از حیوانات وحشی است (2).
بروسلوز شایع‌ترین بیماری عفونی انسان و حیوان در سراسر جهان است. سالانه بیش از 500000 مورد جدید با توزیع متفاوت در جهان رخ میدهد (3). این بیماری در اغلب نقاط دنیا به خصوص در کشورهای در حال توسعه، از لحاظ بهداشت عمومی و تاثیر آن در وضعیت اقتصادی اجتماعی جامعه از اهمیت زیادی برخوردار میباشد. در بسیاری از کشورهای توسعه یافته کنترل این بیماری در حیوانات، باعث کاهش چشمگیر شیوع آن در انسانها شده است ولی در کشورهای در حال توسعه به خصوص نواحی مدیترانهای، آسیای غربی و قسمتی از آفریقا و آمریکا نسبتا شایع میباشد (4). اگرچه این بیماری در اغلب کشورهای توسعه یافته کنترل شده است ولی در ایران هنوز یک بیماری اندمیک است. ایران رتبه چهارم در جهان و رتبه اول در منطقه مدیترانه شرقی را از نظر بروز بیماری تب مالت دارد (5).
در سالهای اخیر، واکسیناسیون دامها و برنامههای ریشهکنی بیماری در حیوانات منجر به کاهش قابل توجهی در تعداد موارد بیماری در ایران شده است. با این حال، این بیماری همچنان در مناطق مختلف ایران به عنوان یک بیماری آندمیک محسوب میشود (6). انتقال تب مالت در انسان از طریق تماس مستقیم یا غیرمستقیم با حیوانات آلوده یا با مصرف مواد غذایی آلوده است. محصولات لبنی غیرپاستوریزه از حیوانات آلوده به عنوان منبع عفونت عمومی در کشورهای در حال توسعه در نظر گرفته میشود زیرا زیرساختهای محدودی برای کنترل بیماری در دسترس میباشد. همچنین، انتقال به طور قابل توجهی تحت تأثیر تماس با محصولات آلوده حیوانات سقط شده قرار گرفته است (1).
این بیماری تحت تاثیر شرایط اقتصادی، اجتماعی و محیطی قرار دارد و به خاطر ایجاد عوارض و مشکلات جسمی و روحی در بیماران، هزینههای درمانی و تشخیصی بیماری، سقط جنین در دامها، کاهش تولید شیر و نازایی دام، هزینه و فشار سنگینی را بر بسیاری از کشورها وارد کرده است (5). طبق گزارش وزارت بهداشت در سال 1391، استانهای آذربایجان شرقی، همدان، لرستان، مرکزی، خراسان جنوبی، آذربایجان غربی و کرمانشاه دارای آلودگی بسیار بالا (41-31 در هر صدهزار نفر) و استانهای خراسان رضوی، کردستان و زنجان دارای آلودگی بالا (30-21در صد هزار نفر) محسوب شدند. بیماری در هر دو جنس دیده می÷شود ولی با اختلاف کمی در جنس مذکر (4/55درصد) بیشتر از جنس مونث (6/44درصد) میباشد (7).
با توجه به مشکلات بهداشتی عدیدهای که بیماری بروسلوز برای انسان ایجاد میکند، همچنین زیانهای اقتصادی زیادی که بر جامعه بخصوص جوامعی که دامدارای در آنها شغل اصلی آنها می باشد، تحمیل میکند و با در نظر گرفتن این موضوع که مطالعات اپیدمیولوژیک عوامل مهم و خطرساز گسترش و انتشار بیماری را در مناطق مختلف کشور مورد ارزیابی قرار میدهند و در کنترل بیماری و اقدامات پیشگیرانه موثر می‌باشند لذا نیاز است که با شناخت ویژگیهای اپیدمیولوژیک بیماری و همچنین راههای انتقال بیماری، مبنائی جهت ارائه راهکارهای لازم برای مبارزه و کنترل بیماری تببین گردد. طی سالهای اخیر مطالعات زیادی در زمینه اپیدمیولوژی تب مالت در نقاط مختلف ایران انجام شده است، با توجه به عدم وجود مطالعه مشابه در سالهای اخیر در استان مرکزی، که از استانهای با بروز بالا میباشد، لذا مطالعه حاضر با هدف بررسی خصوصیات اپیدمیولوژیک و روند بروز بیماری تب مالت در طی نه سال در شهرستان کمیجان انجام گرفته است.
مواد و روشها
مطالعه حال حاضر یک مطالعه مقطعی (توصیفی – تحلیلی) میباشد. جامعه آماری شامل بیماران مبتلا به تب مالت ساکن در شهرستان کمیجان طی سالهای 1390 تا 1398 بود. در این مطالعه اطلاعات 379 بیمار مبتلا به تب مالت که به مراکز بهداشتی درمانی، مطبها و بیمارستانهای شهرستان کمیجان مراجعه کرده بودند جمعآوری گردید و پس از انجام آزمایشات لازم و تایید بیماری در آنها، اطلاعات آنها در فرمهای مخصوص بیمار ثبت شده و تحت درمانهای مورد نیاز قرار گرفته بودند. شرط ورود افراد به مطالعه بر اساس تعریف استاندارد کشوری بود، یعنی کلیه افرادی که علائم بالینی مشکوک و تیتر رایت 80/1 با تیتر کومبس رایت مثبت داشتند وارد مطالعه شدند.
کل جمعیت تحت پوشش سیستم بهداشتی شهرستان که از این تعداد بیمارانی که مشخصات فوق داشتند وارد مطالعه شده و بعد از دریافت مشخصات و آدرس این افراد، تیم بهداشتی بیمار را پیگیری کرده و اطلاعاتی همچون سال و ماه گزارش، نوع محل سکونت، شغل، سن، سابقه مصرف مواد لبنی، تماس با دام، آزمایشات رایت، 2ME، کومبس رایت، شکست درمان در فرمهای بیمار ثبت گردید. طبق آمار واحد گسترش شبکه بهداشت شهرستان کمیجان جمعیت نواحی تحت این شبکه در سالهای 1390 تا 1398 به ترتیب 48126، 47255، 47038، 40617، 38193، 38595، 38030، 38008 و 37343 نفر بود که برای محاسبه میزان بروز بیماری در منطقه تحت پوشش استفاده شده است.
آنالیز دادهها
داده ها با استفاده از آمار توصیفی شامل جداول، فراوانیها، درصدها و شاخص‌های پراکندگی توصیف و ارائه شد. دادهها در نرم افزار SPSS 25 با استفاده از آزمون مجذورکای تک متغیره و رگرسیون لوجستیک با سطح معنیداری 05/0 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. همچنین از آزمون تی مستقل برای مقایسه میانگین گروههای مستقل استفاده شد.
نتـایج
در نه سال اخیر 379 بیمار جدید مبتلا به تب مالت شناسایی شده بود. متوسط بروز بیماری تب مالت در شهرستان کمیجان در نه سال اخیر 98 در صدهزار نفر می باشد که بیشترین موارد ابتلا مربوط به سال 92 (71 مورد) و کمترین آن در سال 97 (19مورد) بوده است که حاکی از روند کاهشی موارد ابتلا میباشد (شکل 1) که این روند کاهشی در شهر و روستا تا حدودی مشابه میباشد (شکل 2). همچنین میزان بروز محاسبه شده در طی این نه سال از سال 1398 تا 1390 به ترتیب 71/13،
75/13، 09/15، 57/10، 68/9، 95/5، 62/7، 99/4 و 96/6 در دههزار نفر بوده است که حاکی از روند کاهشی میزان بروز این بیماری میباشد.
شکل 1. روند بیماری در طی سال های 1390 تا 1398
از 379 مورد جدید بیماری گزارش شده، 2/70 درصد بیماران ساکن روستا و 8/29 درصد آنها ساکن شهر بودند. از نظر جنسیت 67 درصد آنها مرد، 33 درصد زن بود که این اختلاف از نظر آماری معنی دار بود(001/0P<) (جدول 1). میانگین سنی مبتلایان 97/18±20/38 سال بود و بالاترین فراوانی موارد گزارش شده در گروه سنی 25 الی 44 سال با 147 نفر (8/38 درصد) و کمترین مربوط به گروه سنی کمتر از 15 سال با 32 نفر(4/8 درصد) بود.
شکل2. روند بیماری در شهر و روستا طی سالهای 1390 تا 1398
میانگین سنی بیماران در زمان ابتلا در زنان (9/19±84/40 سال) بالاتر از مردان (39/18±91/36 سال) بود که اختلاف آماری معنیدار وجود داشت(001/0 P<). روند کاهشی موارد ابتلا نشان داد که بالاترین موارد ابتلا در ماههای تیر و خرداد و کمترین مورد ابتلا در ماه بهمن میباشد. با توجه به نتایج این پژوهش فراوانی بیماری تب مالت الگوی فصلی مشخصی را نشان میدهد به طوری که بیشترین موارد ابتلا در فصل بهار و تابستان میباشد.
بررسی بروز بیماری در مشاغل مختلف نشان داد که بیشترین موارد تب مالت در دامداران و کشاورزان (9/37درصد) سپس زنان خانه دار (8/29درصد)، شغل آزاد (15 درصد)، محصل (7/13درصد)، کارمند (6/1درصد) را به خود اختصاص دادهاند و کمترین موارد ابتلا در شغل دامپزشکی 3/0 درصد و کودکان 1/1درصد می باشد (جدول 1).
جدول1 . توزیع فراوانی متغیرها در بیماران مبتلا به تب مالت بین سالهای 1390تا 1398
از نظر آزمایش رایت، بیشتر بیماران دارای تیتر 160/1(77/33درصد) و320/1(64/26درصد) بودند. از نظر کومبس رایت 80/1(05/1درصد) و 2ME 80/1 (3/21درصد) بیشترین فروانی را در بین بیماران داشتند.
همچنین یافتهها نشان داد که بین سن بیماران با مصرف لبنیات غیرپاستوریزه و تماس مستقیم با دام ارتباط معنیداری مشاهده نشد (جدول 2).
مطالعه حال حاضر روند بهبودی بیماران طی سال های 1390 تا 1398 را افزایشی نشان داد (جدول3).
جدول 3. توزیع فراوانی نتیجه درمان به تفکیک سال
تحلیل تک متغیره در مطالعه حال حاضر ارتباطی بین متغیرهایی همچون سن، جنس، محل سکونت، تماس با دام، مصرف لبنیات غیرپاستوریزه و تیتر رایت با نتیجه درمان شامل موفق و شکست درمان مشاهده نشد (05/0> P)(جدول4).
جدول4. عوامل خطر شکست درمان و عود بیماری در مبتلایان به تبمالت
بحث
این مطالعه به منظور توصیف خصوصیات اپیدمیولوژیک و روند بروز بیماری تب مالت در شهرستان کمیجان (تحت پوشش علوم پزشکی اراک) انجام شده است.بروز بیماری تب مالت در شهرستان کمیجان در نه سال اخیر به طور متوسط 98 در صدهزار نفر بود که با توجه به تقسیم بندی زینعلی و شیرزادی جزو مناطق با آلودگی بسیار بالا قرار می گیرد (7). در مطالعه فراهانی و همکاران (2012) متوسط میزان بروز تب مالت را در شهرستان اراک طی سالهای 1380 تا 89 حدود 60 در صدهزار نفر بود و شهرستان اراک جزء مناطق با آلودگی بالا گزارش شده بود (8). همچنین در مطالعه صیاد و همکاران در کردستان (2014) میزان بروز بیماری 9/10 درصدهزار نفر بود (9). طبق گزارش وزارت بهداشت در سال 1391، استانهای آذربایجان شرقی، همدان، لرستان، مرکزی، خراسان جنوبی،آذربایجان غربی و کرمانشاه دارای آلودگی بسیار بالا (41-31 در صدهزار نفر) و استانهای خراسان رضوی، کردستان و زنجان دارای آلودگی بالا (30-21 در صدهزار نفر) می÷باشند (7). این در حالی است که در کشورهای توسعه یافته با مراقبت بیماری در حیوان توانستهاند بیماری را در انسان کنترل کنند و یا تعداد موارد گزارش شده در طول سال را در حد بسیار پایینی نگه دارند (4). در مطالعه حال حاضر تا سال 1392 تعداد بروز بیماری روند افزایشی داشته است که میتوان دلیل آن را بهبود نظام آماری و ثبت اطلاعات در سیستم اتوماسیون بیماریها در طی این سالها دانست و از سال 1392 روند به صورت کاهشی بوده است که به علت افزایش بهداشت و واکسیناسیون دامها میتواند باشد.
تب مالت بیماری است که در افراد با سن بالا کمتر دیده می÷شود. بر اساس نتایج مطالعه حال حاضر میانگین سنی مبتلایان 38 سال و بیشترین موارد در گروه سنی 44-25 سال مشاهده گردید. با توجه به میزان بالاتر جمعیت میانسال، خصوصا فعال بودن این گروه در بافت روستایی و تماس مستقیم این افراد با دام، میزان بالای این بیماری در گروه سنی 44-25 سال میتواند قابل توجیه باشد. در مطالعه فراهانی و همکاران بیشترین افراد مبتلا در گروه سنی 19-10 سال (8) اما در مطالعه نوروزی نژاد و همکاران (2020) بیشترین مبتلایان را گروه سنی 44-25 سال تشکیل می‌دادند (6). همچنین در مطالعه توصیفی فرازی و همکاران (2014) در شهر اراک، میانگین سنی مبتلایان 41 سال بود (10). همچنین کسری و همکاران در مطالعه خود در شهرستان ازنا، گروه سنی 24-15 را بیشترین گروه سنی درگیر با بیماری ذکر کرده بودند (11). نکته قابل توجه این است که هر چقدر منطقه از نظر بیماری تب مالت آندمیک باشد و هر چه جامعه مورد مطالعه بیشتر با حیوانات تماس داشته باشد سن ابتلا به بیماری کمتر می شود (12).
در مطالعه حاضر، نسبت ابتلا در مردان بیشتر از زنان بود به طوری که 67 درصد موارد بیماری مربوط به جنس مرد بود 33 درصد مربوط به جنس زن بود. نتایج مطالعه هشترخانی و همکاران (2015) و نوروزی نژاد و همکاران(2020) نشان دادند به ترتیب 9/56 درصد و 6/54 درصد موارد تب مالت در جنس مذکر رخ داده است (4و6). اما نتایج مطالعه زینالیان دستجردی و همکاران (2012) نشان داد که تب مالت در مردان 8/32درصد بوده که نشان دهنده تعداد کمتر ابتلا در مردان نسبت به زنان بوده است (13). همچنین مطالعات قبلی ایران (14)، ترکیه (15)، اوگاندا (16) و بریتانیا (17) گزارش دادهاند که شیوع تبمالت در مردان بیشتر از زنان است. مردها بخاطر موقعیت شغلی و اجتماعی، بیشتر با حیوانات و منابع آلودگی تماس دارند و در نتیجه احتمال این که به بیماری مبتلا شوند بیشتر میباشد. در کشورهای صنعتی شیوع بیماری تب مالت در مردان بیشتر از زنان است. اما در ایران به دلیل همکاری نزدیک زنان با مردان در مشاغل دامداری و کشاورزی، این بیماری در زنان هم نیز بسیار شایع است (14).
در مطالعه مطالعه حاضر 2/70 درصد بیماران ساکن روستا و فقط 8/29 درصد ساکن شهر بودند. از آنجایی که شغل غالب مردم روستایی دامداری است، این گروه از مردم ارتباط مکرری با دام دارند. در مطالعه توصیفی که توسط فرازی و همکاران در شهر اراک انجام گرفته بود 75 درصد بیماران ساکن روستا بودند که با نتایج مطالعه حاضر همسو میباشد(10). همچنین در مطالعه پاکزاد و همکاران در شمال ایران (2016) 83درصد بیماران (18) و مطالعه الماسی و همکاران در اراک (2012) 74درصد بیماران ساکن روستا بودند (19).
شغل به دلیل ارتباطی که فرد با حیوان آلوده در تماس نزدیک میباشد به عنوان یک عامل مرتبط با بیماری لحاظ میشود. این بیماری عمدتا در افراد ساکن در روستاهای شهرستان اراک شایع بود و در مردان از شیوع بالاتری نسبت به زنان برخوردار میباشد، بنابراین بیماری عمدتا بیماری مردان روستایی محسوب میشود که دامداری و بالطبع تماس با دام یکی از مشاغل اصلی آنها است (8). در مطالعه حاضر، به لحاظ شغلی بیشترین موارد ابتلا در افراد کشاورز -دامدار و خانهدار بود. با توجه به اینکه در روستاها زنان قسمت عمدهای از کارهای مربوط به دام را انجام میدهند زنان خانهدار نیز به نسبت بیشتر درگیر بوده‌اند و در روستاها دانشآموزان نیز در دامداری به والدینشان کمک میکنند و در آنها نیز موارد ابتلا به بیماری تب مالت زیاد بوده است که همسو با مطالعه نوروزی نژاد و همکاران (2020) میباشد (18).
در مطالعه حاضر، بیشترین راه آلودگی بیماران از طریق تماس با دام بود. در مطالعه ابراهیم پور و همکاران (20) بیشترین راه انتقال بیماری، پنیر غیرپاستوریزه گزارش شده بود. دستجردی و همکاران (13) و کسیری و همکاران (11) در مطالعه خود شیر خام را مهمترین راه انتقال بیماری ذکر کرده بودند. در مطالعه انجام شده در عربستان (2019) تماس با حیوان آلوده و مصرف شیرخام و فرآوردههای آن به عنوان فاکتورهای خطر در ابتلا به تب مالت اشاره شده بود (1). در سال 2010، مطالعهای در بوسنی و هرزگوین (21) نشان داد که تب مالت عمدتاً به دلیل تماس با حیوانات آلوده و مصرف لبنیات غیر پاستوریزه رخ میدهد که با یافتههای ما مطابقت داشت. همچنین مطالعات در گرجستان (22) و چین (23) مصرف لبنیات غیر پاستوریزه را به عنوان مهمترین علت بیماری تب مالت گزارش کرده بودند.
در مطالعه حاضر، بیماری در فصل بهار و تابستان از شیوع بالاتری برخوردار بود. به این دلیل که در فصل بهار زایمان دام و متعاقبا تولید شیر و محصولات شیری افزایش مییابد که با مصرف شیر غیرپاستوریزه و محصولات دامی آلوده امکان ابتلا در این فصول از سال افزایش یافته است. حسینی و همکاران (20) در مطالعه خود افزایش موارد ابتلا به بیماری تب مالت را در شش ماهه اول را گزارش کرده بودند (24). همچنین فزونی و همکاران در گرگان موارد ابتلا در فصل بهار5/27درصد و تابستان 5/59درصد نشان دادند (25).
یافتههای ما نشان داد که بالاترین آمار شکست درمان مربوط به سال 1391 بوده و این روند بیماری در طی سالهای بعدی سیر نزولی داشته آنگونه که در دو سال اخیر هیچ موردی از شکست درمان بیماری گزارش نشده بود که نشان میدهد تشدید اقدامات واکسیناسیون و آموزش توانسته است تاثیر مفیدی داشته باشد.
نتیجه‌گیری کلـی و پیشنهادها
استان مرکزی جزو مناطق با آلودگی بالا در کشور محسوب می‌گردد و بیماران عمدتا روستایی، مرد و از نظر سنی در دهه دوم عمر هستند. نتایج این مطالعه نشان داد که بیماری در بین مردان بیشتر بوده و از الگوی فصلی مشخصی برخودار است. هم چنین با توجه به این که مدت زمان بین شروع بیماری تا تشخیص قطعی در بین ساکنین روستا، مشاغل خانهدار، دامدار و کشاورز و موارد جدید بیشتر میباشد لذا توجه خاص به این قشر ضروری به نظر میرسد. با اینکه تشخیص و درمان موارد عود و شکست درمان در تبمالت حاد به روشنی مشخص نشده است. پیش بینی عود توسط ارزیابی های آزمایشگاهی خاص پرهزینه و غیرعملی است. لذا شناسایی عوامل خطر در ایجاد عود یا شکست درمان ممکن است در جلوگیری از عود و شکست درمان موثر باشد. با توجه به مشکلات اقتصادی و اجتماعی فراوان ناشی از بیماری لازم است تب مالت در اولویتهای بهداشتی قرار گرفته و از تمام امکانات موجود در جهت کاهش بیماری بهره برد و همچنین تحقیقاتی به منظور شناسایی علل افزایش شیوع تب مالت در مردان و علل افزایش عود در زنان، راههای انتقال بیماری و راهاندازی سیستم گزارشدهی نوین با کارایی بالاتر برای این بیماری ضروری می باشد.
تقـدیر و تشـکر
از تمامی کارکنان مراکز خدمات جامع سلامت شهری و روستایی، خانههای بهداشت بویژه واحد بیماریهای شهرستان و تمام کسانی که در ثبت و جمعآوری دادهها همکاری داشتند تشکر و قدردانی می گردد.
تعارض منافع
بدینوسیله نویسندگان تصریح می‌نمایند که هیچ گونه تضاد منافعی در خصوص پژوهش حاضر وجود ندارد.
بروسلوز یکی از عفونتهای مشترک باکتریایی مشترک بین انسان و دام در سراسر جهان است و بهعنوان تهدیدی جدی برای سلامت انسان و حیوانات محسوب میشود (1). باکتری‌های گرم منفی داخل سلولی بروسلا (Brucella) علت بیماری تب مالت می‌باشند. بروسلا عامل مولد بیماری در حیوانات اهلی و برخی از حیوانات وحشی است (2).
بروسلوز شایع‌ترین بیماری عفونی انسان و حیوان در سراسر جهان است. سالانه بیش از 500000 مورد جدید با توزیع متفاوت در جهان رخ میدهد (3). این بیماری در اغلب نقاط دنیا به خصوص در کشورهای در حال توسعه، از لحاظ بهداشت عمومی و تاثیر آن در وضعیت اقتصادی اجتماعی جامعه از اهمیت زیادی برخوردار میباشد. در بسیاری از کشورهای توسعه یافته کنترل این بیماری در حیوانات، باعث کاهش چشمگیر شیوع آن در انسانها شده است ولی در کشورهای در حال توسعه به خصوص نواحی مدیترانهای، آسیای غربی و قسمتی از آفریقا و آمریکا نسبتا شایع میباشد (4). اگرچه این بیماری در اغلب کشورهای توسعه یافته کنترل شده است ولی در ایران هنوز یک بیماری اندمیک است. ایران رتبه چهارم در جهان و رتبه اول در منطقه مدیترانه شرقی را از نظر بروز بیماری تب مالت دارد (5).
در سالهای اخیر، واکسیناسیون دامها و برنامههای ریشهکنی بیماری در حیوانات منجر به کاهش قابل توجهی در تعداد موارد بیماری در ایران شده است. با این حال، این بیماری همچنان در مناطق مختلف ایران به عنوان یک بیماری آندمیک محسوب میشود (6). انتقال تب مالت در انسان از طریق تماس مستقیم یا غیرمستقیم با حیوانات آلوده یا با مصرف مواد غذایی آلوده است. محصولات لبنی غیرپاستوریزه از حیوانات آلوده به عنوان منبع عفونت عمومی در کشورهای در حال توسعه در نظر گرفته میشود زیرا زیرساختهای محدودی برای کنترل بیماری در دسترس میباشد. همچنین، انتقال به طور قابل توجهی تحت تأثیر تماس با محصولات آلوده حیوانات سقط شده قرار گرفته است (1).
این بیماری تحت تاثیر شرایط اقتصادی، اجتماعی و محیطی قرار دارد و به خاطر ایجاد عوارض و مشکلات جسمی و روحی در بیماران، هزینههای درمانی و تشخیصی بیماری، سقط جنین در دامها، کاهش تولید شیر و نازایی دام، هزینه و فشار سنگینی را بر بسیاری از کشورها وارد کرده است (5). طبق گزارش وزارت بهداشت در سال 1391، استانهای آذربایجان شرقی، همدان، لرستان، مرکزی، خراسان جنوبی، آذربایجان غربی و کرمانشاه دارای آلودگی بسیار بالا (41-31 در هر صدهزار نفر) و استانهای خراسان رضوی، کردستان و زنجان دارای آلودگی بالا (30-21در صد هزار نفر) محسوب شدند. بیماری در هر دو جنس دیده می÷شود ولی با اختلاف کمی در جنس مذکر (4/55درصد) بیشتر از جنس مونث (6/44درصد) میباشد (7).
با توجه به مشکلات بهداشتی عدیدهای که بیماری بروسلوز برای انسان ایجاد میکند، همچنین زیانهای اقتصادی زیادی که بر جامعه بخصوص جوامعی که دامدارای در آنها شغل اصلی آنها می باشد، تحمیل میکند و با در نظر گرفتن این موضوع که مطالعات اپیدمیولوژیک عوامل مهم و خطرساز گسترش و انتشار بیماری را در مناطق مختلف کشور مورد ارزیابی قرار میدهند و در کنترل بیماری و اقدامات پیشگیرانه موثر می‌باشند لذا نیاز است که با شناخت ویژگیهای اپیدمیولوژیک بیماری و همچنین راههای انتقال بیماری، مبنائی جهت ارائه راهکارهای لازم برای مبارزه و کنترل بیماری تببین گردد. طی سالهای اخیر مطالعات زیادی در زمینه اپیدمیولوژی تب مالت در نقاط مختلف ایران انجام شده است، با توجه به عدم وجود مطالعه مشابه در سالهای اخیر در استان مرکزی، که از استانهای با بروز بالا میباشد، لذا مطالعه حاضر با هدف بررسی خصوصیات اپیدمیولوژیک و روند بروز بیماری تب مالت در طی نه سال در شهرستان کمیجان انجام گرفته است.
مواد و روشها
مطالعه حال حاضر یک مطالعه مقطعی (توصیفی – تحلیلی) میباشد. جامعه آماری شامل بیماران مبتلا به تب مالت ساکن در شهرستان کمیجان طی سالهای 1390 تا 1398 بود. در این مطالعه اطلاعات 379 بیمار مبتلا به تب مالت که به مراکز بهداشتی درمانی، مطبها و بیمارستانهای شهرستان کمیجان مراجعه کرده بودند جمعآوری گردید و پس از انجام آزمایشات لازم و تایید بیماری در آنها، اطلاعات آنها در فرمهای مخصوص بیمار ثبت شده و تحت درمانهای مورد نیاز قرار گرفته بودند. شرط ورود افراد به مطالعه بر اساس تعریف استاندارد کشوری بود، یعنی کلیه افرادی که علائم بالینی مشکوک و تیتر رایت 80/1 با تیتر کومبس رایت مثبت داشتند وارد مطالعه شدند.
کل جمعیت تحت پوشش سیستم بهداشتی شهرستان که از این تعداد بیمارانی که مشخصات فوق داشتند وارد مطالعه شده و بعد از دریافت مشخصات و آدرس این افراد، تیم بهداشتی بیمار را پیگیری کرده و اطلاعاتی همچون سال و ماه گزارش، نوع محل سکونت، شغل، سن، سابقه مصرف مواد لبنی، تماس با دام، آزمایشات رایت، 2ME، کومبس رایت، شکست درمان در فرمهای بیمار ثبت گردید. طبق آمار واحد گسترش شبکه بهداشت شهرستان کمیجان جمعیت نواحی تحت این شبکه در سالهای 1390 تا 1398 به ترتیب 48126، 47255، 47038، 40617، 38193، 38595، 38030، 38008 و 37343 نفر بود که برای محاسبه میزان بروز بیماری در منطقه تحت پوشش استفاده شده است.
آنالیز دادهها
داده ها با استفاده از آمار توصیفی شامل جداول، فراوانیها، درصدها و شاخص‌های پراکندگی توصیف و ارائه شد. دادهها در نرم افزار SPSS 25 با استفاده از آزمون مجذورکای تک متغیره و رگرسیون لوجستیک با سطح معنیداری 05/0 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. همچنین از آزمون تی مستقل برای مقایسه میانگین گروههای مستقل استفاده شد.
نتـایج
در نه سال اخیر 379 بیمار جدید مبتلا به تب مالت شناسایی شده بود. متوسط بروز بیماری تب مالت در شهرستان کمیجان در نه سال اخیر 98 در صدهزار نفر می باشد که بیشترین موارد ابتلا مربوط به سال 92 (71 مورد) و کمترین آن در سال 97 (19مورد) بوده است که حاکی از روند کاهشی موارد ابتلا میباشد (شکل 1) که این روند کاهشی در شهر و روستا تا حدودی مشابه میباشد (شکل 2). همچنین میزان بروز محاسبه شده در طی این نه سال از سال 1398 تا 1390 به ترتیب 71/13،
75/13، 09/15، 57/10، 68/9، 95/5، 62/7، 99/4 و 96/6 در دههزار نفر بوده است که حاکی از روند کاهشی میزان بروز این بیماری میباشد. شکل 1. روند بیماری در طی سال های 1390 تا 1398
از 379 مورد جدید بیماری گزارش شده، 2/70 درصد بیماران ساکن روستا و 8/29 درصد آنها ساکن شهر بودند. از نظر جنسیت 67 درصد آنها مرد، 33 درصد زن بود که این اختلاف از نظر آماری معنی دار بود(001/0P<) (جدول 1). میانگین سنی مبتلایان 97/18±20/38 سال بود و بالاترین فراوانی موارد گزارش شده در گروه سنی 25 الی 44 سال با 147 نفر (8/38 درصد) و کمترین مربوط به گروه سنی کمتر از 15 سال با 32 نفر(4/8 درصد) بود.
شکل2. روند بیماری در شهر و روستا طی سالهای 1390 تا 1398
میانگین سنی بیماران در زمان ابتلا در زنان (9/19±84/40 سال) بالاتر از مردان (39/18±91/36 سال) بود که اختلاف آماری معنیدار وجود داشت(001/0 P<). روند کاهشی موارد ابتلا نشان داد که بالاترین موارد ابتلا در ماههای تیر و خرداد و کمترین مورد ابتلا در ماه بهمن میباشد. با توجه به نتایج این پژوهش فراوانی بیماری تب مالت الگوی فصلی مشخصی را نشان میدهد به طوری که بیشترین موارد ابتلا در فصل بهار و تابستان میباشد.
بررسی بروز بیماری در مشاغل مختلف نشان داد که بیشترین موارد تب مالت در دامداران و کشاورزان (9/37درصد) سپس زنان خانه دار (8/29درصد)، شغل آزاد (15 درصد)، محصل (7/13درصد)، کارمند (6/1درصد) را به خود اختصاص دادهاند و کمترین موارد ابتلا در شغل دامپزشکی 3/0 درصد و کودکان 1/1درصد می باشد (جدول 1).
جدول1 . توزیع فراوانی متغیرها در بیماران مبتلا به تب مالت بین سالهای 1390تا 1398
| متغیر | (درصد) تعداد | |
| سن | کمتر از 15 سال | (10 ) 38 |
| 24-16 سال | (4/17) 66 | |
| 44-25 سال | (8/39) 151 | |
| 54-45 سال | (9/11) 45 | |
| بالاتر از 5 سال | (8/20) 79 | |
| محل سکونت | شهر | (8/29) 113 |
| روستا | (2/70) 266 | |
| جنسیت | مرد | (67) 254 |
| زن | (33) 125 | |
| تماس مستقیم با دام | دارد | (9/87) 333 |
| ندارد | (1/12) 46 | |
| استفاده از محصولات لبنی غیرپاستوریزه | دارد | (47) 178 |
| ندارد | (53) 201 | |
| شغل | دامدار-کشاورز | (2/38) 145 |
| خانه دار | (1/30) 114 | |
| محصل | (7/13) 52 | |
| کارمند | (6/1) 6 | |
| کودک | (1/1) 4 | |
| سایر | (3/15) 58 | |
| نتیجه درمان | بهبود | (2/94) 357 |
| شکست درمان | (8/5) 22 | |
از نظر آزمایش رایت، بیشتر بیماران دارای تیتر 160/1(77/33درصد) و320/1(64/26درصد) بودند. از نظر کومبس رایت 80/1(05/1درصد) و 2ME 80/1 (3/21درصد) بیشترین فروانی را در بین بیماران داشتند.
همچنین یافتهها نشان داد که بین سن بیماران با مصرف لبنیات غیرپاستوریزه و تماس مستقیم با دام ارتباط معنیداری مشاهده نشد (جدول 2).
| جدول 2 : رابطه سن و مصرف لبنیات غیرپاستوریزه و تماس مستقیم با دام | |||||
| سن | مواجهه | میانگین | انحراف معیار | P Value* | |
| مصرف لبنیات غیرپاستوریزه | دارد | 48/38 | 93/18 | 5/0 | |
| ندارد | 96/37 | 04/19 | |||
| تماس مستقیم با دام | دارد | 39/38 | 95/18 | 6/0 | |
| ندارد | 83/36 | 28/19 | |||
| *آزمون تی مستقل | |||||
جدول 3. توزیع فراوانی نتیجه درمان به تفکیک سال
| سال | |||||||||
| متغیر | 1390 | 1391 | 1392 | 1393 | 1394 | 1395 | 1396 | 1397 | 1398 |
| نتیجه درمان | بهبودی (درصد)N | (9/96)64 | (1/86)56 | (1/90)64 | (3/95)41 | (2/97)36 | (6/95)22 | (5/96)28 | (100)19 |
| عود(درصد)N | (0/3)2 | (8/13)9 | (8/9)7 | (6/4)2 | (7/2)1 | (3/4)1 | (4/3)1 | (0/0)0 | |
جدول4. عوامل خطر شکست درمان و عود بیماری در مبتلایان به تبمالت
| عوامل خطر | بیماران با درمان موفق | بیماران با شکست درمان | Odds Ratio (95% CI) |
P Value | |
| (درصد) N | (درصد) N | ||||
| سن | ≤15 | (100) 32 | (0) 0 | 0 | 6/0 |
| 24 – 16 | (2/93) 69 | (8/6) 5 | (86/3-29/0) 07/1 | ||
| 44 – 25 | (2/93) 137 | (8/6) 10 | (27/3-35/0) 08/1 | ||
| 54 - 45 | (7/95) 45 | (3/4) 2 | (53/3-12/0) 65/0 | ||
| ≥55 | (7/93) 74 | (3/6) 5 | 1 | ||
| جنس | مذکر | (7/97) 243 | (3/4) 11 | (11/1-19/0) 46/0 | 08/0 |
| مونث | (2/91) 114 | (8/8) 11 | 1 | ||
| محل سکونت | شهر | (6/95) 108 | (4/4) 5 | (88/1-24/0) 67/0 | 4/0 |
| روستا | (6/93) 249 | (4/6) 17 | 1 | ||
| تماس با دام | دارد | (3/94) 314 | (7/5) 19 | (05/3-24/0) 86/0 | 8/0 |
| ندارد | (5/93) 43 | (5/6) 3 | 1 | ||
| مصرف لبنیات غیرپاستوریزه | دارد | (8/93) 167 | (2/6) 11 | (69/2-48/0) 13/1 | 7/0 |
| ندارد | (5/94) 190 | (5/5) 11 | 1 | ||
| *تیتر رایت | کمی | (2/94) 357 | (8/5) 22 | (002/1-9/0) 00/1 | 9/0 |
| *آزمون تی مستقل | |||||
این مطالعه به منظور توصیف خصوصیات اپیدمیولوژیک و روند بروز بیماری تب مالت در شهرستان کمیجان (تحت پوشش علوم پزشکی اراک) انجام شده است.بروز بیماری تب مالت در شهرستان کمیجان در نه سال اخیر به طور متوسط 98 در صدهزار نفر بود که با توجه به تقسیم بندی زینعلی و شیرزادی جزو مناطق با آلودگی بسیار بالا قرار می گیرد (7). در مطالعه فراهانی و همکاران (2012) متوسط میزان بروز تب مالت را در شهرستان اراک طی سالهای 1380 تا 89 حدود 60 در صدهزار نفر بود و شهرستان اراک جزء مناطق با آلودگی بالا گزارش شده بود (8). همچنین در مطالعه صیاد و همکاران در کردستان (2014) میزان بروز بیماری 9/10 درصدهزار نفر بود (9). طبق گزارش وزارت بهداشت در سال 1391، استانهای آذربایجان شرقی، همدان، لرستان، مرکزی، خراسان جنوبی،آذربایجان غربی و کرمانشاه دارای آلودگی بسیار بالا (41-31 در صدهزار نفر) و استانهای خراسان رضوی، کردستان و زنجان دارای آلودگی بالا (30-21 در صدهزار نفر) می÷باشند (7). این در حالی است که در کشورهای توسعه یافته با مراقبت بیماری در حیوان توانستهاند بیماری را در انسان کنترل کنند و یا تعداد موارد گزارش شده در طول سال را در حد بسیار پایینی نگه دارند (4). در مطالعه حال حاضر تا سال 1392 تعداد بروز بیماری روند افزایشی داشته است که میتوان دلیل آن را بهبود نظام آماری و ثبت اطلاعات در سیستم اتوماسیون بیماریها در طی این سالها دانست و از سال 1392 روند به صورت کاهشی بوده است که به علت افزایش بهداشت و واکسیناسیون دامها میتواند باشد.
تب مالت بیماری است که در افراد با سن بالا کمتر دیده می÷شود. بر اساس نتایج مطالعه حال حاضر میانگین سنی مبتلایان 38 سال و بیشترین موارد در گروه سنی 44-25 سال مشاهده گردید. با توجه به میزان بالاتر جمعیت میانسال، خصوصا فعال بودن این گروه در بافت روستایی و تماس مستقیم این افراد با دام، میزان بالای این بیماری در گروه سنی 44-25 سال میتواند قابل توجیه باشد. در مطالعه فراهانی و همکاران بیشترین افراد مبتلا در گروه سنی 19-10 سال (8) اما در مطالعه نوروزی نژاد و همکاران (2020) بیشترین مبتلایان را گروه سنی 44-25 سال تشکیل می‌دادند (6). همچنین در مطالعه توصیفی فرازی و همکاران (2014) در شهر اراک، میانگین سنی مبتلایان 41 سال بود (10). همچنین کسری و همکاران در مطالعه خود در شهرستان ازنا، گروه سنی 24-15 را بیشترین گروه سنی درگیر با بیماری ذکر کرده بودند (11). نکته قابل توجه این است که هر چقدر منطقه از نظر بیماری تب مالت آندمیک باشد و هر چه جامعه مورد مطالعه بیشتر با حیوانات تماس داشته باشد سن ابتلا به بیماری کمتر می شود (12).
در مطالعه حاضر، نسبت ابتلا در مردان بیشتر از زنان بود به طوری که 67 درصد موارد بیماری مربوط به جنس مرد بود 33 درصد مربوط به جنس زن بود. نتایج مطالعه هشترخانی و همکاران (2015) و نوروزی نژاد و همکاران(2020) نشان دادند به ترتیب 9/56 درصد و 6/54 درصد موارد تب مالت در جنس مذکر رخ داده است (4و6). اما نتایج مطالعه زینالیان دستجردی و همکاران (2012) نشان داد که تب مالت در مردان 8/32درصد بوده که نشان دهنده تعداد کمتر ابتلا در مردان نسبت به زنان بوده است (13). همچنین مطالعات قبلی ایران (14)، ترکیه (15)، اوگاندا (16) و بریتانیا (17) گزارش دادهاند که شیوع تبمالت در مردان بیشتر از زنان است. مردها بخاطر موقعیت شغلی و اجتماعی، بیشتر با حیوانات و منابع آلودگی تماس دارند و در نتیجه احتمال این که به بیماری مبتلا شوند بیشتر میباشد. در کشورهای صنعتی شیوع بیماری تب مالت در مردان بیشتر از زنان است. اما در ایران به دلیل همکاری نزدیک زنان با مردان در مشاغل دامداری و کشاورزی، این بیماری در زنان هم نیز بسیار شایع است (14).
در مطالعه مطالعه حاضر 2/70 درصد بیماران ساکن روستا و فقط 8/29 درصد ساکن شهر بودند. از آنجایی که شغل غالب مردم روستایی دامداری است، این گروه از مردم ارتباط مکرری با دام دارند. در مطالعه توصیفی که توسط فرازی و همکاران در شهر اراک انجام گرفته بود 75 درصد بیماران ساکن روستا بودند که با نتایج مطالعه حاضر همسو میباشد(10). همچنین در مطالعه پاکزاد و همکاران در شمال ایران (2016) 83درصد بیماران (18) و مطالعه الماسی و همکاران در اراک (2012) 74درصد بیماران ساکن روستا بودند (19).
شغل به دلیل ارتباطی که فرد با حیوان آلوده در تماس نزدیک میباشد به عنوان یک عامل مرتبط با بیماری لحاظ میشود. این بیماری عمدتا در افراد ساکن در روستاهای شهرستان اراک شایع بود و در مردان از شیوع بالاتری نسبت به زنان برخوردار میباشد، بنابراین بیماری عمدتا بیماری مردان روستایی محسوب میشود که دامداری و بالطبع تماس با دام یکی از مشاغل اصلی آنها است (8). در مطالعه حاضر، به لحاظ شغلی بیشترین موارد ابتلا در افراد کشاورز -دامدار و خانهدار بود. با توجه به اینکه در روستاها زنان قسمت عمدهای از کارهای مربوط به دام را انجام میدهند زنان خانهدار نیز به نسبت بیشتر درگیر بوده‌اند و در روستاها دانشآموزان نیز در دامداری به والدینشان کمک میکنند و در آنها نیز موارد ابتلا به بیماری تب مالت زیاد بوده است که همسو با مطالعه نوروزی نژاد و همکاران (2020) میباشد (18).
در مطالعه حاضر، بیشترین راه آلودگی بیماران از طریق تماس با دام بود. در مطالعه ابراهیم پور و همکاران (20) بیشترین راه انتقال بیماری، پنیر غیرپاستوریزه گزارش شده بود. دستجردی و همکاران (13) و کسیری و همکاران (11) در مطالعه خود شیر خام را مهمترین راه انتقال بیماری ذکر کرده بودند. در مطالعه انجام شده در عربستان (2019) تماس با حیوان آلوده و مصرف شیرخام و فرآوردههای آن به عنوان فاکتورهای خطر در ابتلا به تب مالت اشاره شده بود (1). در سال 2010، مطالعهای در بوسنی و هرزگوین (21) نشان داد که تب مالت عمدتاً به دلیل تماس با حیوانات آلوده و مصرف لبنیات غیر پاستوریزه رخ میدهد که با یافتههای ما مطابقت داشت. همچنین مطالعات در گرجستان (22) و چین (23) مصرف لبنیات غیر پاستوریزه را به عنوان مهمترین علت بیماری تب مالت گزارش کرده بودند.
در مطالعه حاضر، بیماری در فصل بهار و تابستان از شیوع بالاتری برخوردار بود. به این دلیل که در فصل بهار زایمان دام و متعاقبا تولید شیر و محصولات شیری افزایش مییابد که با مصرف شیر غیرپاستوریزه و محصولات دامی آلوده امکان ابتلا در این فصول از سال افزایش یافته است. حسینی و همکاران (20) در مطالعه خود افزایش موارد ابتلا به بیماری تب مالت را در شش ماهه اول را گزارش کرده بودند (24). همچنین فزونی و همکاران در گرگان موارد ابتلا در فصل بهار5/27درصد و تابستان 5/59درصد نشان دادند (25).
یافتههای ما نشان داد که بالاترین آمار شکست درمان مربوط به سال 1391 بوده و این روند بیماری در طی سالهای بعدی سیر نزولی داشته آنگونه که در دو سال اخیر هیچ موردی از شکست درمان بیماری گزارش نشده بود که نشان میدهد تشدید اقدامات واکسیناسیون و آموزش توانسته است تاثیر مفیدی داشته باشد.
نتیجه‌گیری کلـی و پیشنهادها
استان مرکزی جزو مناطق با آلودگی بالا در کشور محسوب می‌گردد و بیماران عمدتا روستایی، مرد و از نظر سنی در دهه دوم عمر هستند. نتایج این مطالعه نشان داد که بیماری در بین مردان بیشتر بوده و از الگوی فصلی مشخصی برخودار است. هم چنین با توجه به این که مدت زمان بین شروع بیماری تا تشخیص قطعی در بین ساکنین روستا، مشاغل خانهدار، دامدار و کشاورز و موارد جدید بیشتر میباشد لذا توجه خاص به این قشر ضروری به نظر میرسد. با اینکه تشخیص و درمان موارد عود و شکست درمان در تبمالت حاد به روشنی مشخص نشده است. پیش بینی عود توسط ارزیابی های آزمایشگاهی خاص پرهزینه و غیرعملی است. لذا شناسایی عوامل خطر در ایجاد عود یا شکست درمان ممکن است در جلوگیری از عود و شکست درمان موثر باشد. با توجه به مشکلات اقتصادی و اجتماعی فراوان ناشی از بیماری لازم است تب مالت در اولویتهای بهداشتی قرار گرفته و از تمام امکانات موجود در جهت کاهش بیماری بهره برد و همچنین تحقیقاتی به منظور شناسایی علل افزایش شیوع تب مالت در مردان و علل افزایش عود در زنان، راههای انتقال بیماری و راهاندازی سیستم گزارشدهی نوین با کارایی بالاتر برای این بیماری ضروری می باشد.
تقـدیر و تشـکر
از تمامی کارکنان مراکز خدمات جامع سلامت شهری و روستایی، خانههای بهداشت بویژه واحد بیماریهای شهرستان و تمام کسانی که در ثبت و جمعآوری دادهها همکاری داشتند تشکر و قدردانی می گردد.
تعارض منافع
بدینوسیله نویسندگان تصریح می‌نمایند که هیچ گونه تضاد منافعی در خصوص پژوهش حاضر وجود ندارد.
مرور کتاب: پژوهشی اصیل |
موضوع مقاله:
بهداشت عمومی
دریافت: 1402/2/15 | پذیرش: 1402/3/1 | انتشار: 1402/8/26
دریافت: 1402/2/15 | پذیرش: 1402/3/1 | انتشار: 1402/8/26
فهرست منابع
1. Al Anazi M, AlFayyad I, AlOtaibi R, Abu-Shaheen A. Epidemiology of brucellosis in Saudi Arabia. Saudi Medical Journal. 2019;40(10):981.
https://doi.org/10.15537/smj.2019.10.24027 [DOI:10.15537/smj.2019.10.24027.] [PMID] [PMCID]
2. Ahadi BB, Patrick BN, Gedéon B, Shukuru WD, Gedéon BN, Gitao G. Seroprevalence Survey of Brucellosis Among Cattle in Selected Districts of South KIVU province, Eastern of DR CONGO.
3. Salahshouri A, Ramezanpour J, Gheibipour H. Epidemiological study of the brucellosis in Iran, Isfahan, 2010-2015. Epidemiology and Health System Journal. 2021;8(3):95-9.
https://doi.org/10.34172/ijer.2021.18 [DOI:10.34172/ijer.2021.18. [In Persian].]
4. Hashtarkhani S AM, Jarahi L, Etminani K. Investigating the epidemiological characteristics and incidence trends of brucellosis in Razavi Khorasan province. Medical Journal of Mashhad University of Medical Sciences. 2015;58(9):531-8. [In Persian].
5. Seyedalizadeh N, Alesheikh A, Ahmadkhani M. Spatio-temporal and ecological analysis of brucellosis in north of Iran. Journal of Geomatics Science and Technology. 2019;8(4):221-31.
https://doi.org/10.5194/isprs-archives-XLII-4-W18-969-2019 [DOI:10.5194/isprs-archives-XLII-4-W18-969-2019.[In Persian].]
6. Norouzinezhad F, Erfani H, Norouzinejad A, Kaveh F, Ghaffari F. Epidemiology of human brucellosis (Malta fever) in Lorestan province during 2009-2017. Quarterly Journal of Caspian Health and Aging. 2020;5(2):66-79.
7. Zeainali M SM, Hajrasouliha H. National manual for brucellosis control. 2013;34(1):63-9. [In Persian].
8. Farahani S, Shah Mohamadi S, Navidi I, Sofian M. An investigation of the epidemiology of brucellosis in Arak City, Iran,(2001-2010). Journal of Arak University of Medical Sciences. 2012;14(7):49-54. [In Persian].
9. Sayyad S, Malak Mohammadi M, Miri B, Gharib A, Sayyadi M, Vahabi A. The prevalence rate of human brucellosis in Sanandaj county, West of Iran. Life Science Journal. 2014;11(SPEC.):23-5. [In Persian].
10. Farazi A, Zarrinfar N, Didgar F, Jabbariasl M, Mirzajani P. Risk factors for failure of treatment and relapse of brucellosis. Journal of Arak University of Medical Sciences. 2014;17(4):47-53. [In Persian].
11. Kassiri H, Amani H, Lotfi M. Epidemiological, laboratory, diagnostic and public health aspects of human brucellosis in western Iran. Asian Pacific Journal of Tropical Biomedicine. 2013;3(8):589-94.
https://doi.org/10.1016/S2221-1691(13)60121-5 [DOI:10.1016/S2221-1691(13)60121-5. [In Persian].] [PMID]
12. Bahonar A, Dakhili M. Determinants of human brucellosis in a region of Iran: a case-control study. International Journal of Infectious Diseases. 2012;16:e341.
https://doi.org/10.1016/j.ijid.2012.05.408 [DOI:10.1016/j.ijid.2012.05.408. [In Persian].]
13. Dastjerdi MZ, Nobari RF, Ramazanpour J. Epidemiological features of human brucellosis in central Iran, 2006-2011. Public health. 2012;126(12):1058-62.
https://doi.org/10.1016/j.puhe.2012.07.001 [DOI:10.1016/j.puhe.2012.07.001. . [In Persian].] [PMID]
14. Golshani M, Buozari S. A review of brucellosis in Iran: epidemiology, risk factors, diagnosis, control, and prevention. Iranian biomedical journal. 2017;21(6):349. . [In Persian].
15. Parlak M, Akbayram S, Doğan M, Tuncer O, Bayram Y, Ceylan N, et al. Clinical manifestations and laboratory findings of 496 children with brucellosis in V an, T urkey. Pediatrics International. 2015;57(4):586-9.
https://doi.org/10.1111/ped.12598 [DOI:10.1111/ped.12598.] [PMID]
16. Tumwine G, Matovu E, Kabasa JD, Owiny DO, Majalija S. Human brucellosis: sero-prevalence and associated risk factors in agro-pastoral communities of Kiboga District, Central Uganda. BMC Public Health. 2015;15(1):1-8.
https://doi.org/10.1186/s12889-015-2242-z [DOI:10.1186/s12889-015-2242-z.] [PMID] [PMCID]
17. Kayaaslan B, Bastug A, Aydin E, Akinci E, But A, Aslaner H, et al. A long-term survey of brucellosis: Is there any marker to predict the complicated cases? Infectious Diseases. 2016;48(3):215-21.
https://doi.org/10.3109/23744235.2015.1107187 [DOI:10.3109/23744235.2015.1107187. [In Persian]] [PMID]
18. Pakzad R, Barati M, Moludi J, Barati H, Pakzad I. Epidemiology of brucellosis in the North and North-West Iran. Paramedical Sciences and Military Health. 2016;11(1):17-23. [In Persian].
19. Almasi-Hashiani A, Khodayari M, Eshrati B, Shamsi M. Factors affecting the interval between the onset and diagnosis of brucellosis in Markazi Province, Iran (2010-11). Journal of Arak University of Medical Sciences. 2012;14(7):21-30. [In Persian].
20. Ebrahimpour S, Youssefi MR, Karimi N, Kaighobadi M, Tabaripour R. The prevalence of human Brucellosis in Mazandaran province, Iran. African Journal of Microbiology Research. 2012;6(19):4090-4.
https://doi.org/10.5897/AJMR11.1076 [DOI:10.5897/AJMR11.1076. [In Persian].]
21. Obradović Z, Velić R. Epidemiological characteristics of brucellosis in Federation of Bosnia and Herzegovina. Croatian medical journal. 2010;51(4):345-50.
https://doi.org/10.3325/cmj.2010.51.345 [DOI:10.3325/cmj.2010.51.345.] [PMID] [PMCID]
22. Akhvlediani T, Bautista CT, Garuchava N, Sanodze L, Kokaia N, Malania L, et al. Epidemiological and clinical features of brucellosis in the country of Georgia. PLoS One. 2017;12(1):e0170376.
https://doi.org/10.1371/journal.pone.0170376 [DOI:10.1371/journal.pone.0170376.] [PMID] [PMCID]
23. Li M-T, Sun G-Q, Zhang W-Y, Jin Z. Model-based evaluation of strategies to control brucellosis in China. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2017;14(3):295.
https://doi.org/10.3390/ijerph14030295 [DOI:10.3390/ijerph14030295.] [PMID] [PMCID]
24. Hosseini SM, Changizi R, Razavimehr SV, Moshrefi A, Amani R, Aghajanikhah MH. Investigation of the brucellosis epidemiology in Quchan 2013. Beyhagh. 2016;20(4):32-9. [In Persian].
25. Fozouni L, Teimori Z. Seroepidemiological prevalence of human brucellosis in Gorgan and Dasht, Iran. Infection Epidemiology and Microbiology. 2020;6(4):277-83.
https://doi.org/10.29252/iem/6.4.277 [DOI:10.29252/iem/6.4.277. [In Persian].]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
اخلاق نشر
این نشریه با احترام به قوانین اخلاق در نشریات تابع قوانین کمیتۀ اخلاق در انتشار (COPE) می باشد و از آیین نامه اجرایی قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در آثار علمی پیروی می نماید.
