دانشگاه علوم پزشکی سبزوار ، elyasihossein8@gmail.com
| چکیده (HTML) (925 مشاهده)
متن کامل: (146 مشاهده)
مقدمه
انتروبیوس ورمیکولاریس یک انگل روده انسان از گروه نماتدها است و عفونت به آن انتروبیازیس (یا اکسیوریازیس) نامیده می شود (1-3).کرم انتروبیوس ظاهری نخ مانند و خمیده دارد، طول کرم ماده حدود 9-12 میلی متر و طول کرم نر حدود سه-پنج میلی‌متر است (4). قسمت گردنی کرم گرد است و شامل مری عضلانی و پیازی شکل آن است. درجنس ماده، قسمت دمی باریک شده و رحم آن حاوی بیش از 10000 تخم است (6-5). تخم ها دارای پوشش دولایه، شفاف، کشیده و نامتقارن و دارای اندازه ای در حدود 50-60×25 میکرومتر هستند که می‌توانند چندین روز در محیط خارج زنده بمانند (7-9). عفونت با بلع تخم انگل رخ می‌دهد. سپس با قرارگرفتن تخم‌ها در لوله گوارش، غشای خارجی آنها نرم می‌شود و پس از عبور از دریچه پیلور، لاروها در روده کوچک رها می‌شوند. پس از دوبار پوست اندازی، کرم ها ی بالغ ایجاد شده وسپس به روده بزرگ مهاجرت می‌کنند. نرها مدت کوتاهی پس از پوست اندازی می‌میرند. جنس ماده باردار می تواند حتی تا 100 روز زنده بماند و با مهاجرت فعال به کانال مقعد تخم ریزی کند (10). فاصله زمانی بین بلع تخم‌ها و تخم ریزی توسط کرم ماده دو _ شش هفته است (11). تخم ریزی معمولاً در شب اتفاق می‌افتد. مهاجرت کرم به سمت مجرای مقعدی باعث خارش و ناراحتی میزبان می شود. دست‌های آلوده نقش مهمی در گسترش بیماری و همچنین عفونت خود بخودی میزبان دارد (12). حتی لاروهای آزاد شده (در نتیجه خراشیدن و آسیب به پوسته تخم ) می‌توانند میزبان را مجدداً به شکل مهاجرت معکوس به سمت مقعد آلوده کنند (13). عفونت انتروبیازیس در سراسر جهان وجود دارد و میزان آن به بیش از یک میلیارد نفر می رسد (9،14،15). در مطالعه ای بر روی 395 کودک نروژی در سال 2012 که با روش تست اسکاچ انجام شد، شیوع انتروبیازیس 18 درصد بود که بیشترین میزان آن در محدوده سنی شش تا 11 سال (34 درصد) گزارش شد (16). در مطالعه دیگری با همان تست تشخیصی در سال 2001، شیوع عفونت در بین 172 کودک سوئدی چهار تا 10 ساله 5/28 درصد گزارش شد (17). در یک مطالعه بزرگ در استونی در سال 2006، در بین 954 کودک در سن مهدکودک، شیوع این عفونت 4/24 درصد گزارش شد (18). یک مطالعه اخیر در منطقه برلین آلمان نشان داد که میزان مثبت شدن تست بین سال‌های 2007 تا 2017 دو برابر شد (از 7/12درصد به6/23درصد)، که همچنین با اوج فصلی بین اکتبر و دسامبر همراه بود (19). طبق تجربه، کودکان کمتر از دو سال و بزرگتر از 14 سال و همچنین بزرگسالان به طور قابل توجهی کمتر تحت تأثیر قرار میگیرند (4). بر اساس نتایج تعدادی از مطالعات، عوامل خطر انتروبیازیس به شرح زیر است: سن چهار تا 11 سال، جنس پسر، عضویت در مهدکودک و مدارس ابتدایی، محیط‌های شلوغ و شلوغ، گذاشتن اسباب بازی یا لوازم التحریر در دهان، جویدن ناخن خاراندن ناحیه پرینه و تماس مکرر انگشت با مقعد و دهان، عدم آموزش صحیح در مورد مسائل بهداشتی به ویژه عدم شستن دست ها قبل از غذا خوردن (12،15،17،19-21). عفونت کرم سنجاقی(اکسیور) در بیشتر موارد بدون عارضه است و تقریباً 40 درصد موارد بدون علامت هستند (22). علامت اصلی آن خارش در اطراف مقعد در شب است. اختلال خواب، شب ادراری و مشکل در تمرکز در طول روز از دیگر علائم این بیماری هستند (23و24). اختلال رشد دوران کودکی نیز در برخی از بیماران گزارش شده است (24). در موارد بسیار نادر، ولوواژینیت (در دختر بچه‌ها) می‌تواند در نتیجه مهاجرت کرم به داخل واژن رخ دهد (25). یا ممکن است به طور غیرمستقیم با افزایش قدرت چسبندگی انتروباکتری‌هایی مانند اشریشیا کلی باعث عفونت ادراری شود (26). در موارد معدودی عفونت‌های خارج روده‌ای مانند دستگاه ادراری تناسلی، صفاق، کبد و چشم گزارش شده است (27-31). انتروبیازیس گاهی اوقات می تواند به صورت عفونت مزمن روده ظاهر شود (32و33).
این مطالعه با توجه به فقدان بررسی جامع در این زمینه و لزوم آگاهی نسبت به شیوع این عفونت کرمی در بین کودکان شهر سبزوار طراحی و اجرا شد و چون در دوره بیماری کرونا و تعطیلی مدارس انجام شد ، برای نمونه گیری مستقیما به درب منازل مراجعه می‌شد.
مواد و روشها
بر اساس یک مطالعه مرتبط (12)، P=0.4، d=0.05 و α=0.05 نیز در معادله زیر حجم نمونه 260 نفر تعیین شد که در عمل از 250 نفرنمونه گیری انجام شد. در این معادله: α خطای نوع I است، احتمال رد فرضیه صفر وقتی که درست باشد. مقدار Z جدول احتمال استاندارد توزیع نرمال برای سطح اطمینان 95درصد (Z = 1.96 ، Pنسبت موفقیت در جامعه است، محدوده آن صفر تا یک است و بنابراین محدوده q(1-p) هم صفر تا یک است.
N = z 2 1- α 2 × P 1- P d 2 =3.84×.04×.06/0.0035≅260 
در این مطالعه توصیفی- تحلیلی و مقطعی، تعداد 250 کودک دو تا 12 ساله ساکن در شهر سبزوار بر اساس آمار خانوارها در مراکز به پنج خوشه شمالی، جنوبی، شرقی، غربی و مرکزی تقسیم شدند. بر این اساس به صورت تصادفی و سیستماتیک از هر منطقه 50 کودک وارد طرح شدند. پس از انجام هماهنگی های لازم و کسب رضایت کتبی داوطلبانه و آگاهانه از خانواده‌هایی که مایل به شرکت در طرح بودند، به درب منازل مراجعه و ضمن آموزش کامل نحوه نمونه گیری روش چسب اسکاچ و نحوه نگهداری نمونه‌ها تا زمان جمع آوری به مادران، با قرار دادن دو عدد لام آزمایشگاهی و یک قطعه نوار چسب در داخل کیسه پلاستیکی یکبار مصرف (برای نمونه برداری در دو روز متوالی) به ازای هر کودک به آنها داده شد و بعد از 48 ساعت نمونه‌ها جمع آوری و در شرایط مناسب جهت بررسی میکروسکوپی به آزمایشگاه انگل شناسی دانشگاه علوم پزشکی سبزوار منتقل و با عدسی نوری با بزرگنمایی 10 و 40 مورد بررسی قرار گرفتند. به منظور جمع آوری داده‌های مورد نیاز از قبیل سن، جنس، شغل و تحصیلات مادر، عادات شخصی مانند شستن دستها با آب و صابون، خارش مقعد و دندان قروچه هنگام خواب شبانه از پرسشنامه استفاده شد. در نهایت نتیجه آزمون اسکاچ ثبت شد. در پایان از آمار توصیفی (فراوانی مطلق و نسبی) و آمار تحلیلی (آزمون کای اسکوئر) برای پاسخگویی به سوالات تحقیق استفاده شد.
نتـایج
این مطالعه بر روی 250 کودک انجام شد که از این تعداد 149 نفر (6/59درصد) پسر و 101 نفر (/4/40درصد) دختر بودند. میانگین سنی کودکان 87/2 ± 82/6 سال (12-2 سال) بود و در مجموع 22 مورد (8/8 درصد) نتیجه مثبت عفونت انتروبیوس ورمیکولاریس داشتند (جدول 1).
جدول 1 . ویژگی‌های دموگرافیک و عادات و رفتارها در بین کودکان 12-2 مبتلا و غیر مبتلا به عفونت انتروبیوس ورمیکولاریس شهر سبزوار
همانطور که در جدول 1 مشاهده می شود، 4/84درصد مادران خانه دار و 8/10درصد کارمند بودند. 8/44درصد مادران دارای تحصیلات دیپلم و 8/18درصد تحصیلات دانشگاهی بودند. تعداد مساوی نمونه (50 نفر) از هر پنج نقطه شهر انتخاب شدند. 68 درصد از کودکان مورد مطالعه خواهر و برادر داشتند. همچنین مشخص شد که تنها 8/24 درصد از کودکان قبل از غذا خوردن و تنها 4/26درصد پس از استفاده از توالت دست های خود را می شویند. شایع ترین علائم به ترتیب شامل بدخلقی (4/20درصد)، ناخن جویدن(18درصد)، اختلال خواب (6/15درصد)، دندان قروچه (4/12درصد) و خارش مقعد (6/11 درصد) بود. فراوانی عفونت انتروبیوس ورمیکولاریس در کودکان مبتلا به اختلال خواب، خارش مقعد، دندان قروچه، جویدن ناخن و بدخلقی به طور معنی داری بیشتر از کودکان بدون این علائم بود.
بحث
مطالعه حاضر با هدف بررسی عفونت انتروبیوس ورمیکولاریس در کودکان 12-2 ساله سبزوار (شمال شرق ایران) در سال 1399 انجام شد.از بین 250 کودکی که مورد آزمایش قرار گرفتند ،22 نفر عفونت داشتند.یافته‌های این مطالعه نشان داد که عفونت انتروبیوس ورمیکولاریس با سن، جنس، تحصیلات مادر، شغل مادر، محل سکونت و شستن دستها ارتباط معنی داری ندارد، اما ارتباط معنی‌داری با خارش مقعد، دندان قروچه، بدخلقی، اختلال خواب و جویدن ناخن دارد. بنابراین، میزان شیوع در مطالعه ما 8/8 درصد بود که در مقایسه با مطالعات انجام شده در کشور، از جمله مطالعه انجام شده در مدارس شهر زاهدان (1/38درصد) (34)، مطالعه انجام شده در مناطق کویری و کوهستانی کاشان (3/31درصد)(35)، بررسی انجام شده در دختران دو تا پنج ساله شهرستان ساری (5/29درصد) به طور معنی داری کمتر ولی نسبت به مهدکودک های اصفهان (833/2درصد) بیشتر بود (36). میزان شیوع بدست آمده در این مطالعه نسبت به اکثر مطالعات انجام شده در سایر کشورها کمتر بوده است؛ به گونه‌ای که نتایج در روستاهای تایلند (38/43درصد)، آرژانتین (4/41درصد) به مراتب بیشتر از یافته های مطالعه ما است (37). در برخی مطالعات، میزان شیوع مشابه یافته‌های ما است؛ همانطور که در مطالعه افراخته و همکاران، 462 کودک پیش دبستانی در شهرستان آمل مورد بررسی قرار گرفتند و میزان آلودگی را 1/7درصد گزارش کردند،که البته در دختران کمی بیشتر از پسران بود ولی این تفاوت از نظر آماری معنی دار نبود (38).Wu و همکاران در چین، 1592 کودک سه تا 12 ساله را مورد بررسی قرار دادند و گزارش دادند که 85/6 درصد از آنها به اکسیور آلوده شده‌اند و میزان آلودگی در دختران بیشتر از پسران بوده است(39). متولی حقی و همکاران ،800 کودک یک-شش ساله را در شهرهای بابل و ساری در سال 1392 مورد بررسی قرار دادند و میزان آلودگی را 3/7 درصد گزارش کردند و میزان آلودگی در پسران بیشتر از دختران بوده است (40). طی بررسی انجام شده توسط ابراهیم زاده و همکاران در شهرستان خاش که در سال 1392انجام شد، 907 کودک یک تا شش ساله در مهدکودک‌ها معاینه شدند که میزان آلودگی در پسران 7/28 درصد ودردختران 5/19درصد بود و تفاوتی در شغل مادران مبتلایان و غیر مبتلایان وجود نداشت(41). در مطالعه ما، میزان شیوع در گروه‌های سنی بررسی شد و هیچ ارتباطی با سن مشاهده نشد. با این حال، در سنین پایین تر، شیوع کمی افزایش دارد. در مدارس ابتدایی شهر زاهدان بیشترین شیوع در سن نه سالگی و کمترین شیوع در سن 10 سالگی به دست آمد (42). در مطالعه دیگری در مالزی، شیوع اکسیور 3/12درصد بوده است و همبستگی بین عفونت کرمی و سن نشان داده شده و بیشترین میزان عفونت در بین کودکان سه تا شش ساله بود (43). شباهت سن ابتلا در نقاط مختلف جهان احتمالاً می‌تواند ناشی از رفتار رایج کودکان در برخورد با مسائل بهداشتی یا درک نسبتاً کم از عوامل بیماری‌زا و راه‌های انتقال باشد. در مطالعه ما مشخص شد که رابطه آماری معنی‌داری بین تست مثبت و جنسیت وجود ندارد. همچنین زمی و همکاران(1394)، 338 کودک یک تا شش ساله مهدکودک های شهرستان مریوان را مورد بررسی قرار دادند و گزارش دادند که 1/41 درصد آنها آلوده بوده، 4/37 درصد پسر و 3/45 درصد دختر بودند (44) که یافته‌های مطالعات مذکور مشابه یافته‌های ما اما در برخی از مطالعات، یافته های متفاوتی به دست آمده است. در مطالعه Fan و همکاران در جزایر مارشال، 392 کودک پیش دبستانی به روش چسب اسکاچ مورد بررسی قرار گرفتند و 4/22درصد از آنها آلودگی داشتند که در پسران بیشتر از دختران بود (45). در مطالعه هزارجریبی و همکاران، 653 کودک پیش دبستانی در استان مازندران در سال 93-1392 مورد بررسی قرار گرفتند و گزارش دادند که 4/19 درصد آنها آلودگی داشتند که این میزان در دختران بیشتر از پسران بود (46). دلیل این تفاوت در نتایج مربوط به تفاوت های جنسیتی ممکن است به دلیل تفاوت در نمونه گیری، تفاوت در ویژگ‌های جمعیت شناختی به ویژه سن و تفاوت در حجم نمونه مورد مطالعه باشد. از نظر آماری ارتباط معنی داری بین آلودگی به کرم و تحصیلات مادران وجود نداشت. از جمله عوامل خطری که برای شیوع اکسیور ذکر شده است، مدیریت مهدکودک‌ها و مدارس ابتدایی، میزان آگاهی والدین، وضعیت تخت، شستن دستها قبل از غذا، نظافت بعد از استفاده از توالت، مکیدن انگشتان و بودن یکی از اعضای خانواده های پرجمعیت را می توان نام برد (47). از بین عوامل خطر ذکر شده، سطح تحصیلات مادران در این مطالعه بر میزان آلودگی به کرم تاثیری نداشت. البته انتقال از طریق دست های آلوده نقش پررنگ تری در چرخه زندگی انگل دارد (12) و در مطالعه ما مشخص شد که این عامل تاثیری در انتقال و مثبت شدن تست ندارد که نیاز به بررسی دقیق تری در مطالعات بعدی دارد. . تفاوت آماری معنی داری در میزان شیوع کرم در کودکان بر اساس شغل مادران وجود نداشت. در منطقه مورد مطالعه، شغل بیشتر مادران خانه‌داری بود.
شباهت سن ابتلا در نقاط مختلف جهان احتمالاً می تواند ناشی از رفتار رایج کودکان در برخورد با مسائل بهداشتی یا درک نسبتاً کم عوامل عفونی و راه های انتقال باشد. از جمله عوامل خطری که برای شیوع اکسیور ذکر شده است، مدیریت مهدکودک ها و مدارس ابتدایی، میزان آگاهی والدین، وضعیت تخت، شستن دست ها قبل از غذا، نظافت بعد از استفاده از توالت، مکیدن انگشتان و بودن یکی از اعضای خانواده های پرجمعیت را می توان نام برد (47).
از بین عوامل خطر ذکر شده، سطح تحصیلات مادران در این مطالعه بر میزان آلودگی به کرم تاثیری نداشت. البته انتقال از طریق دست های آلوده نقش پررنگ تری در چرخه زندگی انگل دارد (12) و در مطالعه ما مشخص شد که این عامل تاثیری در انتقال و مثبت شدن تست ندارد که نیاز به بررسی دقیق تری در مطالعات بعدی دارد. . تفاوت آماری معنی داری در میزان شیوع کرم در کودکان بر اساس شغل مادران وجود نداشت. در منطقه مورد مطالعه، شغل بیشتر مادران خانه‌داری بود. در نظرسنجی رحیمی و همکاران در کودکان مهدکودک شاهرود (1392)، شیوع کلی 1/2 درصد را گزارش کردند که ارتباطی با شغل مادران نداشت (48). یافته های مطالعات مذکور با یافته های مطالعه ما همخوانی دارد. به نظر می رسد مادران شاغل و غیر شاغل نظارت خاصی بر فرزندان خود دارند و هیچ تفاوتی بین دو گروه ازنظر سلامتی کودکان وجود ندارد. در مطالعه حاضر ارتباط معنی داری بین آلودگی به کرم و علائم آن از جمله خارش مقعد، دندان قروچه، بدخلقی، اختلال خواب و جویدن ناخن مشاهده شد که برخلاف نتایج به دست آمده در مطالعات قبلی است. مطالعاتی که بیان کردند کرم حلقوی اغلب بدون علامت است و از جمله علائم آن، بیشتر علائم آن خارش مقعد در شب، تحریک پذیری و بی خوابی است (49) و بقیه علائم به ندرت و به صورت موردی گزارش شده است. -مبنای مورد در حالی که در آرژانتین، آنها رابطه معنی داری بین آلودگی به کرم و علائم بالینی مانند خارش مقعد، بی خوابی و درد شکم را گزارش کردند (50).
نتیجه‌گیری کلـی و پیشنهادها
از جمله دلایلی که وجود رابطه معنی‌دار بین آلودگی کرمی و علائم آن را توجیه می‌کند، می‌توان به کنترل کمتر والدین بر فرزندان اشاره کرد. به طوری که کودکان منطقه مطالعه اغلب روز را بیرون از خانه و دور از والدین خود می گذرانند. بنابراین احتمال مشاهده علائم در کودکان با والدین کاهش می یابد. از دیگر دلایل می توان به سن کم این افراد اشاره کرد که قادر به بیان برخی از شکایات خود مانند بی خوابی و حتی خارش مقعد نیستند. در حالی که اکثر افراد مورد مطالعه در آرژانتین بزرگسالان یا کودکان بزرگسال بودند که به راحتی می توانستند مشکلات و علائم خود را بیان کنند. یکی دیگر از دلایل ارتباط بین عفونت کرم و علائم بالینی می تواند این باشد که در این مطالعه، اگرچه شدت آلودگی در افراد آلوده اندازه گیری نشده و تنها از نظر کیفی مثبت یا منفی تشخیص داده شد، اما با توجه به تخمهای مشاهده شده در اسلایدها، احتمالاً بار کرم در افراد آلوده زیاد بوده است. بنابراین علائم مشاهده شده ممکن است ناشی از تعداد بالای انگل ها در افراد آلوده باشد. بنابراین می توان گفت که وضعیت اقتصادی، سطح آگاهی مردم از مسائل بهداشتی، سطح تحصیلات و وضعیت بهداشتی منطقه نسبت به سایر مناطق کشور در سطح بهتری قرار دارد. از سوی دیگر می توان ادعا کرد که تعطیلی مدارس و مهدکودک ها، کاهش تجمعات و افزایش رعایت نکات بهداشتی برای جلوگیری از شیوع کووید-19 نیز در کاهش شیوع آنتروبیازیس موثر بوده است.
محدودیت‌های این نظرسنجی به شرح زیر بود. نتایج مقطعی جمع‌آوری شده است. داده‌ها به صورت خود گزارشی (بدون مشاهده علائم)، بدون بررسی شستن دستها قبل از خوردن غذا و همچنین وضعیت درآمد و دفع فاضلاب خانگی و توالت است که برای تعمیم نتایج باید در نظر گرفته شود.
تقـدیر و تشـکر
نویسندگان این مطالعه از مادرانی که در این بررسی همکاری کردند و همچنین از معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی سبزوار بابت حمایت های مالی شان قدردانی می کنند.
تعارض منافع
هیچگونه تضاد منافعی بین نویسندگان وجود ندارد و این مقاله با اطلاع و هماهنگی آنها ارسال شده است.
انتروبیوس ورمیکولاریس یک انگل روده انسان از گروه نماتدها است و عفونت به آن انتروبیازیس (یا اکسیوریازیس) نامیده می شود (1-3).کرم انتروبیوس ظاهری نخ مانند و خمیده دارد، طول کرم ماده حدود 9-12 میلی متر و طول کرم نر حدود سه-پنج میلی‌متر است (4). قسمت گردنی کرم گرد است و شامل مری عضلانی و پیازی شکل آن است. درجنس ماده، قسمت دمی باریک شده و رحم آن حاوی بیش از 10000 تخم است (6-5). تخم ها دارای پوشش دولایه، شفاف، کشیده و نامتقارن و دارای اندازه ای در حدود 50-60×25 میکرومتر هستند که می‌توانند چندین روز در محیط خارج زنده بمانند (7-9). عفونت با بلع تخم انگل رخ می‌دهد. سپس با قرارگرفتن تخم‌ها در لوله گوارش، غشای خارجی آنها نرم می‌شود و پس از عبور از دریچه پیلور، لاروها در روده کوچک رها می‌شوند. پس از دوبار پوست اندازی، کرم ها ی بالغ ایجاد شده وسپس به روده بزرگ مهاجرت می‌کنند. نرها مدت کوتاهی پس از پوست اندازی می‌میرند. جنس ماده باردار می تواند حتی تا 100 روز زنده بماند و با مهاجرت فعال به کانال مقعد تخم ریزی کند (10). فاصله زمانی بین بلع تخم‌ها و تخم ریزی توسط کرم ماده دو _ شش هفته است (11). تخم ریزی معمولاً در شب اتفاق می‌افتد. مهاجرت کرم به سمت مجرای مقعدی باعث خارش و ناراحتی میزبان می شود. دست‌های آلوده نقش مهمی در گسترش بیماری و همچنین عفونت خود بخودی میزبان دارد (12). حتی لاروهای آزاد شده (در نتیجه خراشیدن و آسیب به پوسته تخم ) می‌توانند میزبان را مجدداً به شکل مهاجرت معکوس به سمت مقعد آلوده کنند (13). عفونت انتروبیازیس در سراسر جهان وجود دارد و میزان آن به بیش از یک میلیارد نفر می رسد (9،14،15). در مطالعه ای بر روی 395 کودک نروژی در سال 2012 که با روش تست اسکاچ انجام شد، شیوع انتروبیازیس 18 درصد بود که بیشترین میزان آن در محدوده سنی شش تا 11 سال (34 درصد) گزارش شد (16). در مطالعه دیگری با همان تست تشخیصی در سال 2001، شیوع عفونت در بین 172 کودک سوئدی چهار تا 10 ساله 5/28 درصد گزارش شد (17). در یک مطالعه بزرگ در استونی در سال 2006، در بین 954 کودک در سن مهدکودک، شیوع این عفونت 4/24 درصد گزارش شد (18). یک مطالعه اخیر در منطقه برلین آلمان نشان داد که میزان مثبت شدن تست بین سال‌های 2007 تا 2017 دو برابر شد (از 7/12درصد به6/23درصد)، که همچنین با اوج فصلی بین اکتبر و دسامبر همراه بود (19). طبق تجربه، کودکان کمتر از دو سال و بزرگتر از 14 سال و همچنین بزرگسالان به طور قابل توجهی کمتر تحت تأثیر قرار میگیرند (4). بر اساس نتایج تعدادی از مطالعات، عوامل خطر انتروبیازیس به شرح زیر است: سن چهار تا 11 سال، جنس پسر، عضویت در مهدکودک و مدارس ابتدایی، محیط‌های شلوغ و شلوغ، گذاشتن اسباب بازی یا لوازم التحریر در دهان، جویدن ناخن خاراندن ناحیه پرینه و تماس مکرر انگشت با مقعد و دهان، عدم آموزش صحیح در مورد مسائل بهداشتی به ویژه عدم شستن دست ها قبل از غذا خوردن (12،15،17،19-21). عفونت کرم سنجاقی(اکسیور) در بیشتر موارد بدون عارضه است و تقریباً 40 درصد موارد بدون علامت هستند (22). علامت اصلی آن خارش در اطراف مقعد در شب است. اختلال خواب، شب ادراری و مشکل در تمرکز در طول روز از دیگر علائم این بیماری هستند (23و24). اختلال رشد دوران کودکی نیز در برخی از بیماران گزارش شده است (24). در موارد بسیار نادر، ولوواژینیت (در دختر بچه‌ها) می‌تواند در نتیجه مهاجرت کرم به داخل واژن رخ دهد (25). یا ممکن است به طور غیرمستقیم با افزایش قدرت چسبندگی انتروباکتری‌هایی مانند اشریشیا کلی باعث عفونت ادراری شود (26). در موارد معدودی عفونت‌های خارج روده‌ای مانند دستگاه ادراری تناسلی، صفاق، کبد و چشم گزارش شده است (27-31). انتروبیازیس گاهی اوقات می تواند به صورت عفونت مزمن روده ظاهر شود (32و33).
این مطالعه با توجه به فقدان بررسی جامع در این زمینه و لزوم آگاهی نسبت به شیوع این عفونت کرمی در بین کودکان شهر سبزوار طراحی و اجرا شد و چون در دوره بیماری کرونا و تعطیلی مدارس انجام شد ، برای نمونه گیری مستقیما به درب منازل مراجعه می‌شد.
مواد و روشها
بر اساس یک مطالعه مرتبط (12)، P=0.4، d=0.05 و α=0.05 نیز در معادله زیر حجم نمونه 260 نفر تعیین شد که در عمل از 250 نفرنمونه گیری انجام شد. در این معادله: α خطای نوع I است، احتمال رد فرضیه صفر وقتی که درست باشد. مقدار Z جدول احتمال استاندارد توزیع نرمال برای سطح اطمینان 95درصد (Z = 1.96 ، Pنسبت موفقیت در جامعه است، محدوده آن صفر تا یک است و بنابراین محدوده q(1-p) هم صفر تا یک است.
در این مطالعه توصیفی- تحلیلی و مقطعی، تعداد 250 کودک دو تا 12 ساله ساکن در شهر سبزوار بر اساس آمار خانوارها در مراکز به پنج خوشه شمالی، جنوبی، شرقی، غربی و مرکزی تقسیم شدند. بر این اساس به صورت تصادفی و سیستماتیک از هر منطقه 50 کودک وارد طرح شدند. پس از انجام هماهنگی های لازم و کسب رضایت کتبی داوطلبانه و آگاهانه از خانواده‌هایی که مایل به شرکت در طرح بودند، به درب منازل مراجعه و ضمن آموزش کامل نحوه نمونه گیری روش چسب اسکاچ و نحوه نگهداری نمونه‌ها تا زمان جمع آوری به مادران، با قرار دادن دو عدد لام آزمایشگاهی و یک قطعه نوار چسب در داخل کیسه پلاستیکی یکبار مصرف (برای نمونه برداری در دو روز متوالی) به ازای هر کودک به آنها داده شد و بعد از 48 ساعت نمونه‌ها جمع آوری و در شرایط مناسب جهت بررسی میکروسکوپی به آزمایشگاه انگل شناسی دانشگاه علوم پزشکی سبزوار منتقل و با عدسی نوری با بزرگنمایی 10 و 40 مورد بررسی قرار گرفتند. به منظور جمع آوری داده‌های مورد نیاز از قبیل سن، جنس، شغل و تحصیلات مادر، عادات شخصی مانند شستن دستها با آب و صابون، خارش مقعد و دندان قروچه هنگام خواب شبانه از پرسشنامه استفاده شد. در نهایت نتیجه آزمون اسکاچ ثبت شد. در پایان از آمار توصیفی (فراوانی مطلق و نسبی) و آمار تحلیلی (آزمون کای اسکوئر) برای پاسخگویی به سوالات تحقیق استفاده شد.
نتـایج
این مطالعه بر روی 250 کودک انجام شد که از این تعداد 149 نفر (6/59درصد) پسر و 101 نفر (/4/40درصد) دختر بودند. میانگین سنی کودکان 87/2 ± 82/6 سال (12-2 سال) بود و در مجموع 22 مورد (8/8 درصد) نتیجه مثبت عفونت انتروبیوس ورمیکولاریس داشتند (جدول 1).
جدول 1 . ویژگی‌های دموگرافیک و عادات و رفتارها در بین کودکان 12-2 مبتلا و غیر مبتلا به عفونت انتروبیوس ورمیکولاریس شهر سبزوار
| متغیر ها | افراد غیر مبتلا | افراد مبتلا | p-value | |||
| تعداد | درصد | تعداد | درصد | 613/0 | ||
| جنس | دختر | 91 | 40 | 10 | 5/45 | |
| پسر | 137 | 60 | 12 | 5/54 | ||
| شغل مادر | خانه دار | 191 | 84 | 20 | 9/90 | 544/0 |
| کارمند | 37 | 16 | 2 | 1/9 | ||
| تحصیلات مادر | دبیرستان و | 183 | 80 | 20 | 9/90 | 389/0 |
| دانشگاه | 45 | 20 | 2 | 1/9 | ||
| منطقه جغرافیایی | مرکز | 47 | 6/20 | 3 | 6/13 | 593/0 |
| جنوب | 43 | 9/18 | 7 | 6/63 | ||
| غرب | 45 | 7/19 | 5 | 7/22 | ||
| شمال | 46 | 2/20 | 4 | 2/18 | ||
| شرق | 47 | 6/20 | 3 | 6/13 | ||
| داشتن خواهر و برادر | خیر | 74 | 5/32 | 6 | 3/27 | 619/0 |
| بلی | 154 | 5/67 | 16 | 7/72 | ||
| شستن دستها قبل از غذا | خیر | 171 | 75 | 17 | 3/77 | 814/0 |
| بلی | 57 | 25 | 5 | 7/22 | ||
| شستن دستها بعد از غذا | خیر | 169 | 74 | 15 | 2/68 | 546/0 |
| بلی | 59 | 26 | 7 | 8/31 | ||
| خارش ناحیه مقعد | خیر | 209 | 7/91 | 12 | 5/54 | 001/0 > |
| بلی | 19 | 3/8 | 10 | 5/45 | ||
| دندان قروچه | خیر | 203 | 89 | 16 | 7/72 | 0027/0 |
| بلی | 25 | 11 | 6 | 3/27 | ||
| بد خلقی | خیر | 188 | 5/82 | 11 | 50 | 001/0 > |
| بلی | 40 | 5/17 | 11 | 50 | ||
| بی خوابی | خیر | 199 | 3/87 | 12 | 5/54 | 001/0 > |
| بلی | 29 | 7/12 | 10 | 5/45 | ||
| مکیدن انگشت | خیر | 192 | 2/84 | 13 | 1/59 | 003/0 |
| بلی | 36 | 8/15 | 9 | 9/40 | ||
بحث
مطالعه حاضر با هدف بررسی عفونت انتروبیوس ورمیکولاریس در کودکان 12-2 ساله سبزوار (شمال شرق ایران) در سال 1399 انجام شد.از بین 250 کودکی که مورد آزمایش قرار گرفتند ،22 نفر عفونت داشتند.یافته‌های این مطالعه نشان داد که عفونت انتروبیوس ورمیکولاریس با سن، جنس، تحصیلات مادر، شغل مادر، محل سکونت و شستن دستها ارتباط معنی داری ندارد، اما ارتباط معنی‌داری با خارش مقعد، دندان قروچه، بدخلقی، اختلال خواب و جویدن ناخن دارد. بنابراین، میزان شیوع در مطالعه ما 8/8 درصد بود که در مقایسه با مطالعات انجام شده در کشور، از جمله مطالعه انجام شده در مدارس شهر زاهدان (1/38درصد) (34)، مطالعه انجام شده در مناطق کویری و کوهستانی کاشان (3/31درصد)(35)، بررسی انجام شده در دختران دو تا پنج ساله شهرستان ساری (5/29درصد) به طور معنی داری کمتر ولی نسبت به مهدکودک های اصفهان (833/2درصد) بیشتر بود (36). میزان شیوع بدست آمده در این مطالعه نسبت به اکثر مطالعات انجام شده در سایر کشورها کمتر بوده است؛ به گونه‌ای که نتایج در روستاهای تایلند (38/43درصد)، آرژانتین (4/41درصد) به مراتب بیشتر از یافته های مطالعه ما است (37). در برخی مطالعات، میزان شیوع مشابه یافته‌های ما است؛ همانطور که در مطالعه افراخته و همکاران، 462 کودک پیش دبستانی در شهرستان آمل مورد بررسی قرار گرفتند و میزان آلودگی را 1/7درصد گزارش کردند،که البته در دختران کمی بیشتر از پسران بود ولی این تفاوت از نظر آماری معنی دار نبود (38).Wu و همکاران در چین، 1592 کودک سه تا 12 ساله را مورد بررسی قرار دادند و گزارش دادند که 85/6 درصد از آنها به اکسیور آلوده شده‌اند و میزان آلودگی در دختران بیشتر از پسران بوده است(39). متولی حقی و همکاران ،800 کودک یک-شش ساله را در شهرهای بابل و ساری در سال 1392 مورد بررسی قرار دادند و میزان آلودگی را 3/7 درصد گزارش کردند و میزان آلودگی در پسران بیشتر از دختران بوده است (40). طی بررسی انجام شده توسط ابراهیم زاده و همکاران در شهرستان خاش که در سال 1392انجام شد، 907 کودک یک تا شش ساله در مهدکودک‌ها معاینه شدند که میزان آلودگی در پسران 7/28 درصد ودردختران 5/19درصد بود و تفاوتی در شغل مادران مبتلایان و غیر مبتلایان وجود نداشت(41). در مطالعه ما، میزان شیوع در گروه‌های سنی بررسی شد و هیچ ارتباطی با سن مشاهده نشد. با این حال، در سنین پایین تر، شیوع کمی افزایش دارد. در مدارس ابتدایی شهر زاهدان بیشترین شیوع در سن نه سالگی و کمترین شیوع در سن 10 سالگی به دست آمد (42). در مطالعه دیگری در مالزی، شیوع اکسیور 3/12درصد بوده است و همبستگی بین عفونت کرمی و سن نشان داده شده و بیشترین میزان عفونت در بین کودکان سه تا شش ساله بود (43). شباهت سن ابتلا در نقاط مختلف جهان احتمالاً می‌تواند ناشی از رفتار رایج کودکان در برخورد با مسائل بهداشتی یا درک نسبتاً کم از عوامل بیماری‌زا و راه‌های انتقال باشد. در مطالعه ما مشخص شد که رابطه آماری معنی‌داری بین تست مثبت و جنسیت وجود ندارد. همچنین زمی و همکاران(1394)، 338 کودک یک تا شش ساله مهدکودک های شهرستان مریوان را مورد بررسی قرار دادند و گزارش دادند که 1/41 درصد آنها آلوده بوده، 4/37 درصد پسر و 3/45 درصد دختر بودند (44) که یافته‌های مطالعات مذکور مشابه یافته‌های ما اما در برخی از مطالعات، یافته های متفاوتی به دست آمده است. در مطالعه Fan و همکاران در جزایر مارشال، 392 کودک پیش دبستانی به روش چسب اسکاچ مورد بررسی قرار گرفتند و 4/22درصد از آنها آلودگی داشتند که در پسران بیشتر از دختران بود (45). در مطالعه هزارجریبی و همکاران، 653 کودک پیش دبستانی در استان مازندران در سال 93-1392 مورد بررسی قرار گرفتند و گزارش دادند که 4/19 درصد آنها آلودگی داشتند که این میزان در دختران بیشتر از پسران بود (46). دلیل این تفاوت در نتایج مربوط به تفاوت های جنسیتی ممکن است به دلیل تفاوت در نمونه گیری، تفاوت در ویژگ‌های جمعیت شناختی به ویژه سن و تفاوت در حجم نمونه مورد مطالعه باشد. از نظر آماری ارتباط معنی داری بین آلودگی به کرم و تحصیلات مادران وجود نداشت. از جمله عوامل خطری که برای شیوع اکسیور ذکر شده است، مدیریت مهدکودک‌ها و مدارس ابتدایی، میزان آگاهی والدین، وضعیت تخت، شستن دستها قبل از غذا، نظافت بعد از استفاده از توالت، مکیدن انگشتان و بودن یکی از اعضای خانواده های پرجمعیت را می توان نام برد (47). از بین عوامل خطر ذکر شده، سطح تحصیلات مادران در این مطالعه بر میزان آلودگی به کرم تاثیری نداشت. البته انتقال از طریق دست های آلوده نقش پررنگ تری در چرخه زندگی انگل دارد (12) و در مطالعه ما مشخص شد که این عامل تاثیری در انتقال و مثبت شدن تست ندارد که نیاز به بررسی دقیق تری در مطالعات بعدی دارد. . تفاوت آماری معنی داری در میزان شیوع کرم در کودکان بر اساس شغل مادران وجود نداشت. در منطقه مورد مطالعه، شغل بیشتر مادران خانه‌داری بود.
شباهت سن ابتلا در نقاط مختلف جهان احتمالاً می تواند ناشی از رفتار رایج کودکان در برخورد با مسائل بهداشتی یا درک نسبتاً کم عوامل عفونی و راه های انتقال باشد. از جمله عوامل خطری که برای شیوع اکسیور ذکر شده است، مدیریت مهدکودک ها و مدارس ابتدایی، میزان آگاهی والدین، وضعیت تخت، شستن دست ها قبل از غذا، نظافت بعد از استفاده از توالت، مکیدن انگشتان و بودن یکی از اعضای خانواده های پرجمعیت را می توان نام برد (47).
از بین عوامل خطر ذکر شده، سطح تحصیلات مادران در این مطالعه بر میزان آلودگی به کرم تاثیری نداشت. البته انتقال از طریق دست های آلوده نقش پررنگ تری در چرخه زندگی انگل دارد (12) و در مطالعه ما مشخص شد که این عامل تاثیری در انتقال و مثبت شدن تست ندارد که نیاز به بررسی دقیق تری در مطالعات بعدی دارد. . تفاوت آماری معنی داری در میزان شیوع کرم در کودکان بر اساس شغل مادران وجود نداشت. در منطقه مورد مطالعه، شغل بیشتر مادران خانه‌داری بود. در نظرسنجی رحیمی و همکاران در کودکان مهدکودک شاهرود (1392)، شیوع کلی 1/2 درصد را گزارش کردند که ارتباطی با شغل مادران نداشت (48). یافته های مطالعات مذکور با یافته های مطالعه ما همخوانی دارد. به نظر می رسد مادران شاغل و غیر شاغل نظارت خاصی بر فرزندان خود دارند و هیچ تفاوتی بین دو گروه ازنظر سلامتی کودکان وجود ندارد. در مطالعه حاضر ارتباط معنی داری بین آلودگی به کرم و علائم آن از جمله خارش مقعد، دندان قروچه، بدخلقی، اختلال خواب و جویدن ناخن مشاهده شد که برخلاف نتایج به دست آمده در مطالعات قبلی است. مطالعاتی که بیان کردند کرم حلقوی اغلب بدون علامت است و از جمله علائم آن، بیشتر علائم آن خارش مقعد در شب، تحریک پذیری و بی خوابی است (49) و بقیه علائم به ندرت و به صورت موردی گزارش شده است. -مبنای مورد در حالی که در آرژانتین، آنها رابطه معنی داری بین آلودگی به کرم و علائم بالینی مانند خارش مقعد، بی خوابی و درد شکم را گزارش کردند (50).
نتیجه‌گیری کلـی و پیشنهادها
از جمله دلایلی که وجود رابطه معنی‌دار بین آلودگی کرمی و علائم آن را توجیه می‌کند، می‌توان به کنترل کمتر والدین بر فرزندان اشاره کرد. به طوری که کودکان منطقه مطالعه اغلب روز را بیرون از خانه و دور از والدین خود می گذرانند. بنابراین احتمال مشاهده علائم در کودکان با والدین کاهش می یابد. از دیگر دلایل می توان به سن کم این افراد اشاره کرد که قادر به بیان برخی از شکایات خود مانند بی خوابی و حتی خارش مقعد نیستند. در حالی که اکثر افراد مورد مطالعه در آرژانتین بزرگسالان یا کودکان بزرگسال بودند که به راحتی می توانستند مشکلات و علائم خود را بیان کنند. یکی دیگر از دلایل ارتباط بین عفونت کرم و علائم بالینی می تواند این باشد که در این مطالعه، اگرچه شدت آلودگی در افراد آلوده اندازه گیری نشده و تنها از نظر کیفی مثبت یا منفی تشخیص داده شد، اما با توجه به تخمهای مشاهده شده در اسلایدها، احتمالاً بار کرم در افراد آلوده زیاد بوده است. بنابراین علائم مشاهده شده ممکن است ناشی از تعداد بالای انگل ها در افراد آلوده باشد. بنابراین می توان گفت که وضعیت اقتصادی، سطح آگاهی مردم از مسائل بهداشتی، سطح تحصیلات و وضعیت بهداشتی منطقه نسبت به سایر مناطق کشور در سطح بهتری قرار دارد. از سوی دیگر می توان ادعا کرد که تعطیلی مدارس و مهدکودک ها، کاهش تجمعات و افزایش رعایت نکات بهداشتی برای جلوگیری از شیوع کووید-19 نیز در کاهش شیوع آنتروبیازیس موثر بوده است.
محدودیت‌های این نظرسنجی به شرح زیر بود. نتایج مقطعی جمع‌آوری شده است. داده‌ها به صورت خود گزارشی (بدون مشاهده علائم)، بدون بررسی شستن دستها قبل از خوردن غذا و همچنین وضعیت درآمد و دفع فاضلاب خانگی و توالت است که برای تعمیم نتایج باید در نظر گرفته شود.
تقـدیر و تشـکر
نویسندگان این مطالعه از مادرانی که در این بررسی همکاری کردند و همچنین از معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی سبزوار بابت حمایت های مالی شان قدردانی می کنند.
تعارض منافع
هیچگونه تضاد منافعی بین نویسندگان وجود ندارد و این مقاله با اطلاع و هماهنگی آنها ارسال شده است.
فهرست منابع
1. Pezzani BC, Minvielle MC, de Luca MM, Córdoba MA, Apezteguía MC, Basualdo JA. Enterobius vermicularis infection among population of General Mansilla, Argentina. World Journal of Gastroenterology: WJG. 2004;10(17):2535. [DOI:10.3748/wjg.v10.i17.2535] [PMID] []
2. Fry GF, Moore JG. Enterobius vermicularis: 10,000-year-old human infection. Science. 1969;166(3913):1620-. [DOI:10.1126/science.166.3913.1620] [PMID]
3. Norhayati M, Noor Hayati M, Oothuman P, Azizi O, Fatmah M, Ismail G, et al. Enterobius vermicularis infection among children aged 1-8 years in a rural area in Malaysia. Southeast Asian journal of tropical medicine and public health. 1994;25:494-.
4. Wendt S, Trawinski H, Schubert S, Rodloff AC, Mössner J, Lübbert C. The Diagnosis and Treatment of Pinworm Infection. Dtsch Arztebl Int. 2019 Mar 29;116(13):213-219. doi: 10.3238/arztebl.2019.0213. PMID: 31064642; PMCID: PMC6522669. [DOI:10.3238/arztebl.2019.0213]
5. Despommier DD, Gwadz RW, Hotez PJ: Enterobius vermicularis (Linnaeus 1758). In: Despommier DD, Gwadz RW, Hotez PJ (eds.): Parasitic diseases. New York: Springer 1995; 2-6. [DOI:10.1007/978-1-4612-2476-1_1]
6. Cook GC: Enterobius vermicularis infection. Gut 1994; 35: 1159-62. [DOI:10.1136/gut.35.9.1159] [PMID] []
7. Hulínská D: Morphogenesis and viability of larvae in the eggs of Enterobius vermicularis. Folia Parasitol 1974; 21: 225-32.
8. Mehlhorn H: Die Parasiten des Menschen: Erkrankungen erkennen, bekämpfen und vorbeugen. 7th edition. Heidelberg: Spektrum Akademischer Verlag 2012. [DOI:10.1136/gut.35.9.1159] [PMID] []
9. Richter J, Häussinger D, Mehlhorn H: Madenwurminfektion: Eine häufige, aber wenig beachtete Parasitose. Dtsch Arztebl 2003; 100: A 2771
10. Schubert S: Familienbehandlung mit Albendazol (Zentel) bei chronisch-rezidivierendem Enterobius vermicularis-Befall des Erwachsenen. Mitt Österr Ges Tropenmed Parasitol 1991; 13: 191-8.
11. Chiodini PL, Moody AH, Manser DW: Atlas of medical helminthology and protozoology. 4th edition. Edinburgh: Churchill Livingstone 2001.
12. Cranston I, Potgieter N, Mathebula S, Ensink JHJ: Transmission of Enterobius vermicularis eggs through hands of school children in rural South Africa. Acta Trop 2015; 150: 94-6. [DOI:10.1016/j.actatropica.2015.07.001] [PMID]
13. Schüffner W, Swellengrebel NH: Retrofection in oxyuriasis: a newly discovered mode of infection with Enterobius vermicularis. J Parasitol 1949; 35: 138-46. [DOI:10.2307/3273116] [PMID]
14. Norhayati M, Fatmah MS, Yusof S, Edariah AB: Intestinal parasitic infections in man: a review. Med J Malaysia 2003; 58: 296-305; quiz 306.
15. Li HM, Zhou CH, Li ZS, et al.: Risk factors for Enterobius vermicularis infection in children in Gaozhou, Guangdong, China. Infect Dis Poverty 2015; 4: 28. [DOI:10.1186/s40249-015-0058-9] [PMID] []
16. Bøås H, Tapia G, Sødahl JA, Rasmussen T, Rønningen KS: Entero - bius vermicularis and risk factors in healthy Norwegian children. Pediatr Infect Dis J 2012; 31: 927-30. [DOI:10.1097/INF.0b013e318258cdb5] [PMID]
17. Herrström P, Henricson KA, Råberg A, Karlsson A, Högstedt B: Allergic disease and the infestation of Enterobius vermicularis in Swedish children 4-10 years of age. J Investig Allergol Clin Immunol 2001; 11: 157-60.
18. Remm M: Distribution of Enterobiasis among nursery school children in SE Estonia and of other helminthiases in Estonia. Parasitol Res 2006; 99: 729-36. [DOI:10.1007/s00436-006-0220-1] [PMID]
19. Friesen J, Bergmann vermicularis in greater Berlin, 2007-2017: seasonality and increased frequency of detection. Eur J Clin Microbiol Infect Dis 2019. doi: 10.1007/s10096-019-03495-1 (Epub ahead of print). [DOI:10.1007/s00436-006-0220-1] [PMID]
20. Chen KY, Yen CM, Hwang KP, Wang LC: Enterobius vermicularis infection and its risk factors among pre-school children in Taipei, Taiwan. J Microbiol Immunol Infect 2018; 51: 559-64. [DOI:10.1016/j.jmii.2016.12.013] [PMID]
21. Wang S, Yao Z, Hou Y, et al.: Prévalence d'Enterobius vermicularis chez les enfants d'âge préscolaire en 2003 et 2013 dans la ville de Xinxiang, province du Henan, Chine centrale. Parasite 2016; 23: 30. [DOI:10.1051/parasite/2016030] [PMID] []
22. Kubiak K, Dzika E, Paukszto L: Enterobiasis epidemiology and molec - ular characterization of Enterobius vermicularis in healthy children in north-eastern Poland. Helminthologia 2017; 54: 284-91. [DOI:10.1515/helm-2017-0042]
23. Otu-Bassey IB, Ejezie GC, Epoke J, Useh MF: Enterobiasis and its relationship with anal itching and enuresis among school-age children in Calabar, Nigeria. Ann Trop Med Parasitol 2005; 99: 611-6.
https://doi.org/10.1179/136485905X51481 [DOI:10.1179/136485905X51481.] [PMID]
24. Zhao YE, Zhang H, Chang Y, Xun M, Wu XH: The relationship between the infection of pinworm and personal-social factors and its influence on the children's growth. Chin J Parasit Dis Con 2001; 14: 268-71.
25. Eder IB, Wendt S, Lipek T: Extraintestinal oxyuriasis. Dtsch Arztebl Int 2018; 115: 326. [DOI:10.3238/arztebl.2018.0326b] [PMID] []
26. Ok UZ, Ertan P, Limoncu E, Ece A, Ozbakkaloglu B: Relationship between pinworm and urinary tract infections in young girls. APMIS 1999; 107: 474-6. [DOI:10.1111/j.1699-0463.1999.tb01582.x] [PMID]
27. Kılıç S, Ekinci S, Orhan D, Senocak ME: Enterobius granuloma: an unusual cause of omental mass in an 11-year-old girl. Turk J Pediatr 2014; 56: 189-91.
28. Sammour ZM, Gomes CM, Tome ALF, Bruschini H, Srougi M: Prolonged irritative voiding symptoms due to Enterobius vermicularis bladder infestation in an adult patient. Braz J Infect Dis 2008; 12: 352. [DOI:10.1590/S1413-86702008000400020] [PMID]
29. Serpytis M, Seinin D: Fatal case of ectopic Enterobiasis: Enterobius vermicularis in the kidneys. Scand J Urol Nephrol 2012; 46: 70-2. [DOI:10.3109/00365599.2011.609834] [PMID]
30. Furnée EJB, Spoto C, de Graaf MJ, Smakman N: Enterobius vermicularis infection of the liver in a patient with colorectal carcinoma with suspected liver metastasis. BMJ Case Rep 2015; doi: 10.1136/bcr-2015-212271.
https://doi.org/10.1136/bcr-2015-212271 [DOI:10.3109/00365599.2011.609834] [PMID] []
31. Babady NE, Awender E, Geller R, et al.: Enterobius vermicularis in a 14-year-old girl's eye. J Clin Microbiol 2011; 49: 4369-70. [DOI:10.3109/00365599.2011.609834] [PMID]
32. Liu LX, Chi J, Upton MP, Ash LR: Eosinophilic colitis associated with larvae of the pinworm Enterobius vermicularis. Lancet 1995; 346: 410-2. [DOI:10.3109/00365599.2011.609834] [PMID]
33. Al-Saffar F, Najjar N, Ibrahim S, Clark M: Pin worms presenting as suspected crohn's disease. Am J Case Rep 2015; 16: 737-9. [DOI:10.12659/AJCR.895566] [PMID] []
34. Sharifi B, Kh A. Determination of oxiur prevalence in Zahedan schools 2000. Tabibe Shargh Med J 2000;5:25-8.
35. Rasti S, Arbabi M, Hooshyar H. High prevalence of Entamoeba histolytica and Enterobius vermicularis among elderly and mentally retarded residence in Golabchi center, Kashan, Iran 2006-2007. Jundishapur J Microbiol 2012;5:585-9. [DOI:10.5812/jjm.4576]
36. Sayyari AA, Imanzadeh F, Bagheri Yazdi SA, Karami H, Yaghoobi M. Prevalence of intestinal parasitic infections in the Islamic Republic of Iran. East Mediterr Heal J 2005;11(377-383).
37. Norhayati M, Fatmah MS, Yusof S, Edariah AB. Intestinal parasitic infections in man: a review. Med J Malaysia 2003;58:296-305.
38. Afrakhteh N, Marhaba Z, Mahdavi SA,Garoosian S, Mirnezhad R, Eshkevar Vakili M et al.Prevalence of Enterobius vermicularis amongst kindergartens and preschool children in Mazandaran Province, North of Iran.J Parasit Dis. 2016 Dec; 40(4): 1332-1336. [DOI:10.1007/s12639-015-0683-z] [PMID] []
39. Wu CG, Luo XJ, Xie J, Jiang SG, Li SS, Xiao BZ. Prevalence of Enterobius vermicularis infection of children and its influencing factors in Chongqing City.Zhongguo Xue Xi Chong Bing Fang Zhi Za Zhi. 2012 Dec;24(6):703-6.
40. MotevalliHaghi SM,NajmM, FakharM,ShirzadGholamiSh and MotevalliHaghi SF.Prevalence of EnterobiusVermicularis Infection amongKindergartens in Mazandaran Province, 2011. J Mazand Univ Med Sci 2013; 23(Supple 1): 241-247 (Persian)
41. Ebrahimzadeh A, Saryazdipoor Kh, Gharaei A,Mohammadi S, Jamshidi A. Prevalence of Enterobius vermicularis Infection among PreschoolChildren of Khash City Kindergartens, Khash, Iran, 2012. Journal of North Khorasan University of Medical Sciences. Autumn 2014;6(3):482. [DOI:10.29252/jnkums.6.3.477]
42. Sharifi B, Kh A. Determination of oxiur prevalence in Zahedan schools 2000. Tabibe Shargh Med J 2000;5:25-8.
43. Anuar TS, Jalilah L, Norhayati M, Azlin MY, Fatmah MS, Al-Mekhlafi HM. New insights of Enterobius vermicularis infection among preschool children in an urban area in Malaysia. Helminthologia 2016;53:76-80.
https://doi.org/10.1515/helmin-2015-0077 [DOI:10.1515/helmin-2015-0077.]
44. Zamini G, Khadem-erfan M B, Karimi M N, Faridi A. Prevalence of Entrobius vermicularis (pinworm) infection and its relationship with clinical manifestations of oxyurosis, in children between 1 and 6 years of age in oraman region of Marivan. SJKU. 2016; 21 (3) :26-33
45. Fan CK, Chuang TW, Huang YC, Yin AW, Enterobius vermicularis infection: prevalence and risk factors among preschool children in kindergarten in the capital area, Republic of the Marshall Islands. BMC Infect Dis. 2019 Jun 18;19(1):536. doi: 10.1186/s12879-019-4159-0. PMID: 31215414; PMCID: PMC6580455. [DOI:10.1186/s12879-019-4159-0] [PMID] []
46. ZiaeiHezarjaribi H, Arab Firouzjaei S, Ebrahimifard SF, Fakhar M, et al.Epidemiological Study of Enterobiasis in the Preschool Children during April 2013 to Feb 2014 in Mazandaran Province, Northern IR Iran.Infect EpidemiolMicrobiol. 2017 Autumn; Volume 3, Issue 4: 132-136
47. Kuang CP, Wu XL, Chen WS, Wu FF, Zhuo F. [Prevalence and risk factors of Enterobius vermicularis among preschool children in kindergartens in Luohu District, Shenzhen City]. Zhongguo xue xi chong bing fang zhi za zhi 2015;27:76-8.
48. Rahimi H, Dehghani M, Norouzi P, Fazli M. Frequncy of Giardia lamblia and Enterobius vermicularis Infections in Shahroud Kindergartens, 2013. Journal of Ardabil University of Medical Sciences Vol.15, No.1, Spring 2015
49. Cook GC. Enterobius vermicularis infection. Gut 1994;35:1159. [DOI:10.1136/gut.35.9.1159] [PMID] []
50. Pezzani BC, Minvielle MC, de Luca MM, Córdoba MA, Apezteguía MC, Basualdo JA. Enterobius vermicularis infection among population of General Mansilla, Argentina. World J Gastroenterol WJG 2004;10:2535. [DOI:10.3748/wjg.v10.i17.2535] [PMID] []
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
اخلاق نشر
این نشریه با احترام به قوانین اخلاق در نشریات تابع قوانین کمیتۀ اخلاق در انتشار (COPE) می باشد و از آیین نامه اجرایی قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در آثار علمی پیروی می نماید.
